Öz: Sözün güzel, doğru, yerinde ve zamanında söylenmesi anlamına gelen belâgat, Kur’ân-ı Kerîm’in daha iyi anlaşılıp anlamlandırılması gayesiyle önce İslamî bir ilim dalı olarak gelişmiş; ancak zamanla edebî eserleri de içine alacak şekilde kapsamını genişletmiştir. Meânî, beyan ve bedî olmak üzere üç kısma ayrılan belâgat ilminde öncelikli şart fesâhattir. Çünkü belâgatta cümlenin bütününden elde edilen manaya bakılırken fesâhat, bu cümleyi oluşturan kelimeleri tek tek ele alıp inceler. Yani bir ibarenin beliğ olabilmesi için öncelikle onu oluşturan parçaların fesâhat açısından kusursuz olması gerekir. Fasih bir sözde ise tenâfur-ı kelimât, tenâfur-ı hurûf, kıyasa muhalefet, lafzî ta’kid, manevî ta’kid, tekrar sıklığı, za’f-ı te’lif, garâbet, tetâbu’-ı izâfât gibi kusurların olmamasına özen gösterilir.
Divan edebiyatı geleneğinde şiirlerin şekil ve mana bakımından kusursuz olması hedeflendiği için belâgat ilminin kurallarına daima dikkat edilmiştir. Ancak şiirlerinde manadan ziyade söyleyiş mükemmelliğine önem veren şairlerde bu dikkatin daha da ön plana çıktığı görülür. 17. yüzyılda yaşayan Şeyhülislam Yahya, şiirde söyleyiş mükemmelliğinin esas olduğu klasik üsluba bağlı bir şairdir. Bâkî’den sonra bu üslubun en başarılı temsilcisi olarak kabul edilen Şeyhülislam Yahya’nın şiirlerinin şekil hususiyetlerinin tespit edilebilmesi için öncelikle söz konusu şiirlerin fesâhat bakımından incelenmesi gerekir. Bu amaçla çalışmamızda Şeyhülislâm Yahya Divanı’nındaki şiirler, fasih bir sözde aranması gereken özellikler dikkate alınarak incelenmiş; şiirlerdeki fesâhat kusurları tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Şeyhülislâm Yahya, Belâgat, Fesâhat
|
