Fikir ve maneviyatıyla geniş bir coğrafyaya tesir eden Mevlânâ İslam coğrafyasını derinden etkilediği gibi eserleri vasıtasıyla bugün Batı dünyasında da dikkatle takip edilmektedir. 19. Yüzyıldan itibaren hız kazanan bu ilginin mimarlarından biri Prof. R. A. Nicholson diğeri de onun öğrencisi A. J. Arberry’dir.
Batı’da bugün Rûmî ismiyle meşhur olan Mevlânâ’nın tanınmasında ve ona karşı ilginin artmasında Nicholson’ın titizlikle hazırladığı Mesnevî tercümesinin büyük katkısı vardır. The Mathnawi of Jalaluddin Rumi adıyla yayımlanan bu eser İngilizcedeki ilk tam metin tercümesidir. Bu tercüme modern dönem derleme ve şerhlerine de kaynaklık etmektedir. Bu anlamda Mevlânâ’nın Nicholson’ın hayatında da önemli tesirlerinden söz etmek mümkündür. Nicholson Mevlânâ’yı kendisi için gönül mimarı, manevi bir rehber olarak görmektedir. Bu sebeple olsa gerektir ki hayatını da onun eserlerine vakfetmiştir. Bu gayreti Farsça öğrenip Mevlâna’nın tüm eserlerini tercüme etmesinden, Mesnevi dersleri vermesinden, evinde hazırladığı şark köşesinde çalışırken Mevlevi külahı takıp tennure giymesinden ve Mevlânâ’nın şiirinin karakteristiğine benzer şiir yazmasından anlaşılmaktadır. Hatta ömrünün sonlarında ağlayarak “Mevlânâ, şimdi seni anladım” demiştir. Bu süreçte Mevlânâ’yı batı ve doğu düşüncesi içinde araştırmıştır. Şiirlerini incelemiş ve eserlerinin niteliklerini Avrupa’ya anlatmıştır ve Rûmî’nin edebi üstünlüğünü batıya göstermiştir. “Mevlânâ Celaleddin Rûmî” adıyla Türkçeye çevrilmiş Rûmî; Poets and Mystics adlı eserini yazmaya başlasa da tamamlayamamıştır. Çalışmayı Arberry yayıma hazırlamıştır. Nicholson’ın yanında İslami ilimlerle ilgilenen Arberry de Mevlânâ’nın üstün bir şair olduğunu düşünmektedir. Onun şiir bakımından aşkın bir deha olduğunu ve şiirlerinin heyecan verdiğini itiraf etmektedir. Bu manada Mevlânâ’nın evrensel düşüncesinden etkilenen Nicholson ve Arberry, Rûmî’nin batıda tanınmasının ve en çok okunan şair olmasının anahtarı olmuşlardır.
Anahtar Kelimeler: Mevlânâ Celaleddin Rûmî, Nicholson, Arberry, Batı, İz
|
