Fikir ve maneviyatýyla geniþ bir coðrafyaya tesir eden Mevlânâ Ýslam coðrafyasýný derinden etkilediði gibi eserleri vasýtasýyla bugün Batý dünyasýnda da dikkatle takip edilmektedir. 19. Yüzyýldan itibaren hýz kazanan bu ilginin mimarlarýndan biri Prof. R. A. Nicholson diðeri de onun öðrencisi A. J. Arberry’dir.
Batý’da bugün Rûmî ismiyle meþhur olan Mevlânâ’nýn tanýnmasýnda ve ona karþý ilginin artmasýnda Nicholson’ýn titizlikle hazýrladýðý Mesnevî tercümesinin büyük katkýsý vardýr. The Mathnawi of Jalaluddin Rumi adýyla yayýmlanan bu eser Ýngilizcedeki ilk tam metin tercümesidir. Bu tercüme modern dönem derleme ve þerhlerine de kaynaklýk etmektedir. Bu anlamda Mevlânâ’nýn Nicholson’ýn hayatýnda da önemli tesirlerinden söz etmek mümkündür. Nicholson Mevlânâ’yý kendisi için gönül mimarý, manevi bir rehber olarak görmektedir. Bu sebeple olsa gerektir ki hayatýný da onun eserlerine vakfetmiþtir. Bu gayreti Farsça öðrenip Mevlâna’nýn tüm eserlerini tercüme etmesinden, Mesnevi dersleri vermesinden, evinde hazýrladýðý þark köþesinde çalýþýrken Mevlevi külahý takýp tennure giymesinden ve Mevlânâ’nýn þiirinin karakteristiðine benzer þiir yazmasýndan anlaþýlmaktadýr. Hatta ömrünün sonlarýnda aðlayarak “Mevlânâ, þimdi seni anladým” demiþtir. Bu süreçte Mevlânâ’yý batý ve doðu düþüncesi içinde araþtýrmýþtýr. Þiirlerini incelemiþ ve eserlerinin niteliklerini Avrupa’ya anlatmýþtýr ve Rûmî’nin edebi üstünlüðünü batýya göstermiþtir. “Mevlânâ Celaleddin Rûmî” adýyla Türkçeye çevrilmiþ Rûmî; Poets and Mystics adlý eserini yazmaya baþlasa da tamamlayamamýþtýr. Çalýþmayý Arberry yayýma hazýrlamýþtýr. Nicholson’ýn yanýnda Ýslami ilimlerle ilgilenen Arberry de Mevlânâ’nýn üstün bir þair olduðunu düþünmektedir. Onun þiir bakýmýndan aþkýn bir deha olduðunu ve þiirlerinin heyecan verdiðini itiraf etmektedir. Bu manada Mevlânâ’nýn evrensel düþüncesinden etkilenen Nicholson ve Arberry, Rûmî’nin batýda tanýnmasýnýn ve en çok okunan þair olmasýnýn anahtarý olmuþlardýr.
Anahtar Kelimeler: Mevlânâ Celaleddin Rûmî, Nicholson, Arberry, Batý, Ýz
|
