Sosyal bir canlı olan insan; dünyaya adım attığından bu yana, birlikte hareket etme eğilimi gütmektedir. Bireyler ihtiyaçlarını giderebilmek, amaçlarını gerçekleştirebilmek adına toplu hareket içerisinde bulunmak zorundadır. Bireyin hedeflere ulaşabilmesinin sağlanması için, içinde bulunduğu toplumsal organizasyonun bir lider tarafından yönetilmesi gerekmektedir. Lider, belirli hedefe ulaşabilmek adına bireyleri kitleler halinde yola çıkarabilen kişidir. Alanyazında liderlik tanımlamalarına ilişkin çeşitli farklılıklar yer alsa da genel olarak çalışmalarda liderlik; ortak bir hedef için birlikte hareket edilmesi adına bireylere yön verebilen, amacın gerçekleşmesi için güdüleyebilen, topluluğun birlikte kalabilmesini sağlayabilen, adil olabilen, yardım edebilen bireyler olarak nitelendirilmektedir. Alanyazında liderlik üzerine çeşitli sınıflandırmalara gidilmiştir. Liderlik üzerine ilk çalışmaları yürüten bilim insanları, liderlerin kişisel özelliklerini çalışmalarında ön planda tutarak liderlik kavramını açıklamaya çalışmışlardır. Davranışçı yaklaşıma dikkat çeken ikinci kuşak bilim insanları liderin kişilik özelliklerinden ziyade, liderin davranışlarının liderlik konusunda dikkat edilmesi gereken husus olduğunu dile getirmişlerdir. Sonrasında, liderin kişilik özelliklerini ya da davranışçı özelliklerini odak noktası haline getiren bu iki yaklaşıma karşıt olarak durumsallık teorisi ortaya çıkmıştır. Durumsallık teorisi irdelendiğinde alanyazında en çok karşılaşılan liderlik türü dönüşümcü liderliktir. Toplumun geleceğini inşa eden okulların hedeflediği başarıya ulaşabilmesinde, nitelikli bireyler yetiştirebilmesinde lider olarak okul müdürü en ön safta yer almaktadır. Okul müdürünün liderlik özellikleri öğretmenler başta olmak üzere tüm kurum paydaşlarını etkilemektedir. Dönüşümcü liderler, okullarda gerçekleştirdikleri değişim ve dönüşüm sonucunda, öğretmenlerin mesleki tatminlerinde artış sağlamaktadır. Öğretmenlerde oluşan mesleki doyum, beraberinde kişisel gelişimlerini sağlamalarında; ayrıca öğrencilerin motivasyon düzeylerinde yükselmeye imkân vermektedir. Bu çalışma ile 21. yüzyılda her alanda yaşanan paradigma değişimleri neticesinde geleneksel okul yönetiminin yerine geleceğimize şekil veren okullarda, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik yaklaşımları düzeyi saptanmaya çalışılmış ve bu saptama ile okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik düzeyleri hakkında kuramsal bilgi üretilmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre, okul müdürlerinin dönüşümcü liderliğe ait genel algıları ve dönüşümcü liderlik alt boyutları olan entelektüel uyarım, ilham verici motivasyon, bireysel değerlendirme ve idealleştirilmiş etkiye olan algılarını saptamaktır. Çalışmada meta-analiz yöntemi kullanılmıştır. Meta-analiz konu olarak benzer bağımsız çalışmalardan elde edilen nicel verilerin istatistiksel olarak analiz edilerek genel bir sonuca ulaşma metodudur. Konu ile ilgili bahsi geçen ilk çalışmanın 2000 ve son çalışma 2022 yılında yapıldığına ulaşılmıştır. Elde edilen çalışmalardan 2018 ile 2023 yılları arasında Türkiye’de yayınlanmış olan çalışmalar belirli kriterlere göre seçilmiş ve 9 çalışma türü ile 3236 örneklem sayısı üzerinden araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre; öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik genel ve alt boyutlarına ait düzeylerde artış oldukça; öğretmenlerin mesleki tutum ve motivasyonlarının yükselmekte olduğu, bu yükselmenin eğitim kurumlarının hedeflerine ulaşmasını kolaylaştıracağı, eğitim sürecine anlamlı olarak pozitif yönlü katkı sağlayacağı düşünülmektedir. ORCID NO:0000-0001-5208-0450
Anahtar Kelimeler: Dönüşümcü lider, eğitim yönetimi, lider, öğretmen algıları, meta analiz
|
