Sosyal bir canlý olan insan; dünyaya adým attýðýndan bu yana, birlikte hareket etme eðilimi gütmektedir. Bireyler ihtiyaçlarýný giderebilmek, amaçlarýný gerçekleþtirebilmek adýna toplu hareket içerisinde bulunmak zorundadýr. Bireyin hedeflere ulaþabilmesinin saðlanmasý için, içinde bulunduðu toplumsal organizasyonun bir lider tarafýndan yönetilmesi gerekmektedir. Lider, belirli hedefe ulaþabilmek adýna bireyleri kitleler halinde yola çýkarabilen kiþidir. Alanyazýnda liderlik tanýmlamalarýna iliþkin çeþitli farklýlýklar yer alsa da genel olarak çalýþmalarda liderlik; ortak bir hedef için birlikte hareket edilmesi adýna bireylere yön verebilen, amacýn gerçekleþmesi için güdüleyebilen, topluluðun birlikte kalabilmesini saðlayabilen, adil olabilen, yardým edebilen bireyler olarak nitelendirilmektedir. Alanyazýnda liderlik üzerine çeþitli sýnýflandýrmalara gidilmiþtir. Liderlik üzerine ilk çalýþmalarý yürüten bilim insanlarý, liderlerin kiþisel özelliklerini çalýþmalarýnda ön planda tutarak liderlik kavramýný açýklamaya çalýþmýþlardýr. Davranýþçý yaklaþýma dikkat çeken ikinci kuþak bilim insanlarý liderin kiþilik özelliklerinden ziyade, liderin davranýþlarýnýn liderlik konusunda dikkat edilmesi gereken husus olduðunu dile getirmiþlerdir. Sonrasýnda, liderin kiþilik özelliklerini ya da davranýþçý özelliklerini odak noktasý haline getiren bu iki yaklaþýma karþýt olarak durumsallýk teorisi ortaya çýkmýþtýr. Durumsallýk teorisi irdelendiðinde alanyazýnda en çok karþýlaþýlan liderlik türü dönüþümcü liderliktir. Toplumun geleceðini inþa eden okullarýn hedeflediði baþarýya ulaþabilmesinde, nitelikli bireyler yetiþtirebilmesinde lider olarak okul müdürü en ön safta yer almaktadýr. Okul müdürünün liderlik özellikleri öðretmenler baþta olmak üzere tüm kurum paydaþlarýný etkilemektedir. Dönüþümcü liderler, okullarda gerçekleþtirdikleri deðiþim ve dönüþüm sonucunda, öðretmenlerin mesleki tatminlerinde artýþ saðlamaktadýr. Öðretmenlerde oluþan mesleki doyum, beraberinde kiþisel geliþimlerini saðlamalarýnda; ayrýca öðrencilerin motivasyon düzeylerinde yükselmeye imkân vermektedir. Bu çalýþma ile 21. yüzyýlda her alanda yaþanan paradigma deðiþimleri neticesinde geleneksel okul yönetiminin yerine geleceðimize þekil veren okullarda, okul yöneticilerinin dönüþümcü liderlik yaklaþýmlarý düzeyi saptanmaya çalýþýlmýþ ve bu saptama ile okul yöneticilerinin dönüþümcü liderlik düzeyleri hakkýnda kuramsal bilgi üretilmesi hedeflenmiþtir. Bu çalýþmanýn amacý, Türkiye Cumhuriyeti Millî Eðitim Bakanlýðýnda görev yapan öðretmenlerin algýlarýna göre, okul müdürlerinin dönüþümcü liderliðe ait genel algýlarý ve dönüþümcü liderlik alt boyutlarý olan entelektüel uyarým, ilham verici motivasyon, bireysel deðerlendirme ve idealleþtirilmiþ etkiye olan algýlarýný saptamaktýr. Çalýþmada meta-analiz yöntemi kullanýlmýþtýr. Meta-analiz konu olarak benzer baðýmsýz çalýþmalardan elde edilen nicel verilerin istatistiksel olarak analiz edilerek genel bir sonuca ulaþma metodudur. Konu ile ilgili bahsi geçen ilk çalýþmanýn 2000 ve son çalýþma 2022 yýlýnda yapýldýðýna ulaþýlmýþtýr. Elde edilen çalýþmalardan 2018 ile 2023 yýllarý arasýnda Türkiye’de yayýnlanmýþ olan çalýþmalar belirli kriterlere göre seçilmiþ ve 9 çalýþma türü ile 3236 örneklem sayýsý üzerinden araþtýrma yapýlmýþtýr. Yapýlan araþtýrma sonuçlarýna göre; öðretmen algýlarýna göre okul müdürlerinin dönüþümcü liderlik genel ve alt boyutlarýna ait düzeylerde artýþ oldukça; öðretmenlerin mesleki tutum ve motivasyonlarýnýn yükselmekte olduðu, bu yükselmenin eðitim kurumlarýnýn hedeflerine ulaþmasýný kolaylaþtýracaðý, eðitim sürecine anlamlý olarak pozitif yönlü katký saðlayacaðý düþünülmektedir. ORCID NO:0000-0001-5208-0450
Anahtar Kelimeler: Dönüþümcü lider, eðitim yönetimi, lider, öðretmen algýlarý, meta analiz
|
