| |
Türkiye’de 6 Şubat 2023 tarihinde 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki büyük deprem meydana gelmiştir. Bu depremler sadece Türkiye bazında değil dünya çapında en şiddetli depremler arasına girmiştir. Asrın felaketi olarak adlandırılan bu depremler, 11 ilde 62 ilçe ve 10.190 köyde yıkıma yol açmıştır. Depremde 57 binden fazla bina da yıkılmış, bu yıkılan ve hasar gören binalar arasında da birçok okul ve eğitim kurumu yer almaktadır. Bu nedenle Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Kilis, Malatya ve Elazığ dahil toplam 11 ilden ülkenin diğer 71 iline 202.817 öğrencinin nakli gerçekleşmiştir (MEB, 2023). Bu illerden Ankara, 27.679 öğrenci nakli alarak, en fazla nakil alan il olmuştur (Özer, 2023). Ankara’da çeşitli ilçelerde yer alan okullara yerleşen bu öğrenciler için okulların hazır bulunuşlukları da dikkat çeken bir konu olmuştur. Bu öğrencilerin psikolojik durumları, nakil oldukları ile ve okula oryantasyonları, bu süreçlerde yaşanacak herhangi bir kriz de okul yöneticilerinin bu duruma hazırlığı da merak edilen konular arasındadır. Bu nedenle, nakil gelen öğrencilerin bulunduğu okullarda görev yapan kurum yöneticilerinin ülkece yaşanan bu krize okul bazında nasıl liderlik yaptığı bu araştırmanın odak noktası olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Kriz liderliği, kriz yönetimi, okul yöneticisi, deprem, öğrenci nakli.
Kriz ve Kriz Liderliği
Kriz, beklenmedik olaylar veya durumlarla birlikte gelen belirsizlik, tehlike ve kaos dönemidir (Mitroff, 2005). Doğal afetler, terör saldırıları, ekonomik çöküntüler, sağlık salgınları gibi olaylar, krizlerin ortaya çıkmasına neden olabilir (Barton, 1993). Kriz liderliği ise, kriz anında yöneticilerin sergilemesi gereken özel liderlik becerilerini içeren bir yaklaşımdır (Bryant vd., 2004). Kriz liderleri, belirsizlik ve stres dolu ortamlarda etkili bir şekilde yönetme yeteneğine sahip olan kişilerdir (Pearson vd., 2000). Kriz liderliği, karar verme yetkinliği, iletişim becerileri, örgütsel uyum, problem çözme yeteneği ve esneklik gibi özellikleri içermektedir (Liu vd., 2007).
Mevcut Durum Bağlamında Kriz Liderliği
6 Şubat 2023 Türkiye depremi sonrasında, okul yöneticileri büyük bir krizle karşı karşıya kalmıştır. Deprem nedeniyle birçok okul hasar görmüş veya tamamen yıkılmıştır. Bu durum, okul yöneticilerine acil tepki verme ve krizi yönetme becerilerini sergileme zorunluluğu getirmiştir (Ergün vd., 2022). Çünkü okulların tahliye edilmesi ve öğrencilerin yeni okullara nakli gibi önemli kararlar alınmıştır. Kriz liderliği bağlamında ise okul yöneticilerine önemli görevler düşmüştür. Bunlardan en önceliklisi, öğrencilerin güvenliğini sağlamak ve onların fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak olmuştur (Coombs, 2007). Bu kapsamda yöneticilerin, öğrencilerin nakledildiği yeni okullarda uyum sürecini kolaylaştırmak için gerekli önlemleri alması beklenmektedir. Bu süreçte, duygusal destek, psikolojik danışmanlık ve sosyal etkinlikler bu uyum sürecini kolaylaştıracak kaynaklar olarak görülmektedir (Birkland, 2006).
Kurum yöneticilerinden kriz liderleri olarak beklenen bir diğer rol ise iletişimdir. Öğrenci velileri ve toplumla açık ve etkili iletişim kurmak, bilgi paylaşımını sağlamak ve güven oluşturmak kriz liderleri için önemli bir görevdir (Coombs, 2015). Kriz sürecinde doğru ve güvenilir bilginin aktarılması, velilerin ve toplumun rahatlatılmasına ve krizin etkilerinin azaltılmasına yardımcı olmaktadır (Seeger vd., 2003). Bu hususa da dikkat ederek süreci yönetmek bir kriz liderinin en önemli vasfıdır.
Kriz liderliği aynı zamanda karar verme süreçlerini yönlendirmeyi ve kaynakları etkin bir şekilde yönetmeyi de içerir. Okul yöneticileri, nakledilen öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için yeni okullarda kaynakların doğru bir şekilde dağıtılmasını sağlamaları beklenmektedir (Hermann vd., 2007). Bu süreçte, personel atamaları, ders programlarının düzenlenmesi ve fiziksel kaynakların yönetimi gibi konular öncelikli hale gelmiştir. Kriz liderleri, sınırlı kaynakları etkili bir şekilde kullanarak eğitim sürecini sürdürülebilir kılmakla yükümlüdürler (Boin vd., 2013).
Son olarak, kriz liderlerinin bu süreçte esneklikleri ve adapte olma potansiyelleri önemli bir beceridir. Okul yöneticileri, hızlı değişen koşullara uyum sağlamak ve beklenmedik sorunlarla başa çıkmak için esnek bir yaklaşım sergilemeleri beklenmektedir (Bryant vd., 2004). Planların revize edilmesi, alternatif çözümler üretilmesi ve değişen ihtiyaçlara hızlı bir şekilde yanıt verilmesi kriz liderlerinin başarısını belirlemektedir (Pearson vd., 2005).
Yöntem
Araştırma nitel araştırma yaklaşımı ile tasarlanmış, fenemonelojik yöntem ile de yürütülmüştür. Araştırma gurubu amaçlı örneklem ve maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırma gurubu ile görüşmeler yüzyüze ve online olarak gerçekleştirilmiştir. Görüşmelere yarı yapılandırılmış görüşme formu veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Veri toplama aracı ise literatür ve süreçte depremzede öğrencileri nakil alan iki kurum yönetici ile görüşülerek geliştirilmiştir. Sonrasında uzman görüşüne sunulmuş ve forma son hali verilmiştir. Elde edilen veriler deşifre edilmiş, içerik analiz yöntemi ile de analiz edilmiştir. Miles ve Huberman (2015)’ın geçerlik ve güvenirlik ilkeleri ölçüt alınarak da süreç yönetilmiştir.
Beklenen/Olası Sonuçlar
6 Şubat 2023 Türkiye depremi sonrasında yaşanan kriz, birçok okul yöneticisinin liderlik becerilerine dikkat çekmiştir. Okullarına nakledilen öğrencilerin psikolojik durumları, uyum süreci ve kriz yönetimi gibi faktörler, okul yöneticilerinin önemli sorumluluklarını ortaya çıkarmıştır. Bu neden bu süreçte, okul yöneticilerinin kriz liderliği becerileri ve stratejik yaklaşımları büyük önem taşımıştır.
Alanyazın kriz liderliği becerilerine sahip olan okul yöneticilerinin, kriz anlarında daha etkin bir şekilde yönetim yapabildiklerine işaret etmektedir. Bu beceriler, öğrencilerin güvenliğini sağlama, iletişimi yönetme, kaynakları etkin bir şekilde kullanma ve esneklik gösterme gibi alanlarda kendini göstermektedir. Kriz liderleri, hızlı değişen koşullara uyum sağlayabilmekte, alternatif çözümler üretebilmekte ve değişen ihtiyaçlara hızlı bir şekilde yanıt verebilmektedirler.
Bu araştırma, Türkiye'nin yaşadığı büyük deprem krizi sonrasında okul yöneticilerinin kriz liderliği becerilerine odaklanmıştır. Araştırma sonuçlarının okul yöneticilerinin kriz liderliği becerilerine, bu becerilerin güçlendirilmesine yönelik fikirler sunması beklenmektedir. Öğrencilerin güvenliğini ve eğitimlerini sürdürme, velilerin güvenini kazanma ve toplumun iyileşme sürecine katkıda bulunma açısından büyük önem taşıyan kriz liderliğine yönelik becerinin kazanımı için ise kriz liderliği eğitimlerine erişimi artırmak ve kriz yönetimi stratejilerini güncellemek, daha dirençli ve hazırlıklı bir eğitim sistemi oluşturmak için atılması gereken adımların atılmasına da katkı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kriz liderliği, kriz yönetimi, okul yöneticisi, deprem, öğrenci nakli.
|
