|
Türkiye’de 6 Þubat 2023 tarihinde 7.7 ve 7.6 büyüklüðünde iki büyük deprem meydana gelmiþtir. Bu depremler sadece Türkiye bazýnda deðil dünya çapýnda en þiddetli depremler arasýna girmiþtir. Asrýn felaketi olarak adlandýrýlan bu depremler, 11 ilde 62 ilçe ve 10.190 köyde yýkýma yol açmýþtýr. Depremde 57 binden fazla bina da yýkýlmýþ, bu yýkýlan ve hasar gören binalar arasýnda da birçok okul ve eðitim kurumu yer almaktadýr. Bu nedenle Kahramanmaraþ, Hatay, Adýyaman, Gaziantep, Þanlýurfa, Diyarbakýr, Adana, Osmaniye, Kilis, Malatya ve Elazýð dahil toplam 11 ilden ülkenin diðer 71 iline 202.817 öðrencinin nakli gerçekleþmiþtir (MEB, 2023). Bu illerden Ankara, 27.679 öðrenci nakli alarak, en fazla nakil alan il olmuþtur (Özer, 2023). Ankara’da çeþitli ilçelerde yer alan okullara yerleþen bu öðrenciler için okullarýn hazýr bulunuþluklarý da dikkat çeken bir konu olmuþtur. Bu öðrencilerin psikolojik durumlarý, nakil olduklarý ile ve okula oryantasyonlarý, bu süreçlerde yaþanacak herhangi bir kriz de okul yöneticilerinin bu duruma hazýrlýðý da merak edilen konular arasýndadýr. Bu nedenle, nakil gelen öðrencilerin bulunduðu okullarda görev yapan kurum yöneticilerinin ülkece yaþanan bu krize okul bazýnda nasýl liderlik yaptýðý bu araþtýrmanýn odak noktasý olmuþtur.
Anahtar Kelimeler: Kriz liderliði, kriz yönetimi, okul yöneticisi, deprem, öðrenci nakli.
Kriz ve Kriz Liderliði
Kriz, beklenmedik olaylar veya durumlarla birlikte gelen belirsizlik, tehlike ve kaos dönemidir (Mitroff, 2005). Doðal afetler, terör saldýrýlarý, ekonomik çöküntüler, saðlýk salgýnlarý gibi olaylar, krizlerin ortaya çýkmasýna neden olabilir (Barton, 1993). Kriz liderliði ise, kriz anýnda yöneticilerin sergilemesi gereken özel liderlik becerilerini içeren bir yaklaþýmdýr (Bryant vd., 2004). Kriz liderleri, belirsizlik ve stres dolu ortamlarda etkili bir þekilde yönetme yeteneðine sahip olan kiþilerdir (Pearson vd., 2000). Kriz liderliði, karar verme yetkinliði, iletiþim becerileri, örgütsel uyum, problem çözme yeteneði ve esneklik gibi özellikleri içermektedir (Liu vd., 2007).
Mevcut Durum Baðlamýnda Kriz Liderliði
6 Þubat 2023 Türkiye depremi sonrasýnda, okul yöneticileri büyük bir krizle karþý karþýya kalmýþtýr. Deprem nedeniyle birçok okul hasar görmüþ veya tamamen yýkýlmýþtýr. Bu durum, okul yöneticilerine acil tepki verme ve krizi yönetme becerilerini sergileme zorunluluðu getirmiþtir (Ergün vd., 2022). Çünkü okullarýn tahliye edilmesi ve öðrencilerin yeni okullara nakli gibi önemli kararlar alýnmýþtýr. Kriz liderliði baðlamýnda ise okul yöneticilerine önemli görevler düþmüþtür. Bunlardan en önceliklisi, öðrencilerin güvenliðini saðlamak ve onlarýn fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarýný karþýlamak olmuþtur (Coombs, 2007). Bu kapsamda yöneticilerin, öðrencilerin nakledildiði yeni okullarda uyum sürecini kolaylaþtýrmak için gerekli önlemleri almasý beklenmektedir. Bu süreçte, duygusal destek, psikolojik danýþmanlýk ve sosyal etkinlikler bu uyum sürecini kolaylaþtýracak kaynaklar olarak görülmektedir (Birkland, 2006).
Kurum yöneticilerinden kriz liderleri olarak beklenen bir diðer rol ise iletiþimdir. Öðrenci velileri ve toplumla açýk ve etkili iletiþim kurmak, bilgi paylaþýmýný saðlamak ve güven oluþturmak kriz liderleri için önemli bir görevdir (Coombs, 2015). Kriz sürecinde doðru ve güvenilir bilginin aktarýlmasý, velilerin ve toplumun rahatlatýlmasýna ve krizin etkilerinin azaltýlmasýna yardýmcý olmaktadýr (Seeger vd., 2003). Bu hususa da dikkat ederek süreci yönetmek bir kriz liderinin en önemli vasfýdýr.
Kriz liderliði ayný zamanda karar verme süreçlerini yönlendirmeyi ve kaynaklarý etkin bir þekilde yönetmeyi de içerir. Okul yöneticileri, nakledilen öðrencilerin eðitim ihtiyaçlarýný karþýlamak için yeni okullarda kaynaklarýn doðru bir þekilde daðýtýlmasýný saðlamalarý beklenmektedir (Hermann vd., 2007). Bu süreçte, personel atamalarý, ders programlarýnýn düzenlenmesi ve fiziksel kaynaklarýn yönetimi gibi konular öncelikli hale gelmiþtir. Kriz liderleri, sýnýrlý kaynaklarý etkili bir þekilde kullanarak eðitim sürecini sürdürülebilir kýlmakla yükümlüdürler (Boin vd., 2013).
Son olarak, kriz liderlerinin bu süreçte esneklikleri ve adapte olma potansiyelleri önemli bir beceridir. Okul yöneticileri, hýzlý deðiþen koþullara uyum saðlamak ve beklenmedik sorunlarla baþa çýkmak için esnek bir yaklaþým sergilemeleri beklenmektedir (Bryant vd., 2004). Planlarýn revize edilmesi, alternatif çözümler üretilmesi ve deðiþen ihtiyaçlara hýzlý bir þekilde yanýt verilmesi kriz liderlerinin baþarýsýný belirlemektedir (Pearson vd., 2005).
Yöntem
Araþtýrma nitel araþtýrma yaklaþýmý ile tasarlanmýþ, fenemonelojik yöntem ile de yürütülmüþtür. Araþtýrma gurubu amaçlý örneklem ve maksimum çeþitlilik örnekleme yöntemi ile belirlenmiþtir. Araþtýrma gurubu ile görüþmeler yüzyüze ve online olarak gerçekleþtirilmiþtir. Görüþmelere yarý yapýlandýrýlmýþ görüþme formu veri toplama aracý olarak kullanýlmýþtýr. Veri toplama aracý ise literatür ve süreçte depremzede öðrencileri nakil alan iki kurum yönetici ile görüþülerek geliþtirilmiþtir. Sonrasýnda uzman görüþüne sunulmuþ ve forma son hali verilmiþtir. Elde edilen veriler deþifre edilmiþ, içerik analiz yöntemi ile de analiz edilmiþtir. Miles ve Huberman (2015)’ýn geçerlik ve güvenirlik ilkeleri ölçüt alýnarak da süreç yönetilmiþtir.
Beklenen/Olasý Sonuçlar
6 Þubat 2023 Türkiye depremi sonrasýnda yaþanan kriz, birçok okul yöneticisinin liderlik becerilerine dikkat çekmiþtir. Okullarýna nakledilen öðrencilerin psikolojik durumlarý, uyum süreci ve kriz yönetimi gibi faktörler, okul yöneticilerinin önemli sorumluluklarýný ortaya çýkarmýþtýr. Bu neden bu süreçte, okul yöneticilerinin kriz liderliði becerileri ve stratejik yaklaþýmlarý büyük önem taþýmýþtýr.
Alanyazýn kriz liderliði becerilerine sahip olan okul yöneticilerinin, kriz anlarýnda daha etkin bir þekilde yönetim yapabildiklerine iþaret etmektedir. Bu beceriler, öðrencilerin güvenliðini saðlama, iletiþimi yönetme, kaynaklarý etkin bir þekilde kullanma ve esneklik gösterme gibi alanlarda kendini göstermektedir. Kriz liderleri, hýzlý deðiþen koþullara uyum saðlayabilmekte, alternatif çözümler üretebilmekte ve deðiþen ihtiyaçlara hýzlý bir þekilde yanýt verebilmektedirler.
Bu araþtýrma, Türkiye'nin yaþadýðý büyük deprem krizi sonrasýnda okul yöneticilerinin kriz liderliði becerilerine odaklanmýþtýr. Araþtýrma sonuçlarýnýn okul yöneticilerinin kriz liderliði becerilerine, bu becerilerin güçlendirilmesine yönelik fikirler sunmasý beklenmektedir. Öðrencilerin güvenliðini ve eðitimlerini sürdürme, velilerin güvenini kazanma ve toplumun iyileþme sürecine katkýda bulunma açýsýndan büyük önem taþýyan kriz liderliðine yönelik becerinin kazanýmý için ise kriz liderliði eðitimlerine eriþimi artýrmak ve kriz yönetimi stratejilerini güncellemek, daha dirençli ve hazýrlýklý bir eðitim sistemi oluþturmak için atýlmasý gereken adýmlarýn atýlmasýna da katký saðlayacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Kriz liderliði, kriz yönetimi, okul yöneticisi, deprem, öðrenci nakli.
|