Paylaşma, yardım etme ve işbirliği yapma gibi toplum yanlısı davranışlar, çocukluktan başlayarak ergenlik ve yetişkinlikte sosyal yeterliliğin bir işaretidir. Prososyal davranışlar, toplumsal onay, akran kabulü ve öğretmenler tarafından beğenilme de dâhil olmak üzere, diğer sosyal açıdan yetkin sonuçlarla pozitif olarak ilişkilidir. Yakın zamanda yapılan çalışmalar, prososyal davranışların gelişimini destekleyen nörobiyolojik mekanizmaları ortaya çıkarmaya başlamıştır. Genetik ve mizaç özellikleri gibi bireysel farklılıklar da prososyal gelişimin öngörücüleri olarak düşünülmektedir. Öte yandan, teorik perspektifler ayrıca, yetkili yapılar içinde ebeveynlik ve akranlarla pozitif etkileşimler dâhil olmak üzere çevresel etkilerin de prososyal davranışların gelişimindeki rolüne işaret etmektedir. Ayrıca bazı araştırmalar da perspektif almayı teşvik eden ve başkalarının sıkıntılarına karşı empatik tepkiler uyandıran ebeveynlerin, çocuklarında prososyal değerlerin içselleştirilmesini sağlamasının muhtemel olduğunu göstermektedir. Ek olarak, akran sosyalleşme perspektifinin savunucuları genellikle akran ilişkilerinin çocukların sosyal becerilerini öğrenme ve uygulamalarına imkân sağladığını iddia etmektedir. Her ne kadar ergenlerin sosyal davranışları çeşitli olumlu sonuçlarla ilişkili olsa da, gelişimi ve sosyal davranış belirleyicileri hakkındaki uzunlamasına araştırmalar çok azdır. Çoğu bilim insanı, perspektif alma, ahlaki akıl yürütme, uyarlanabilir nitelik biçimleri, algılanan yeterlilik ve duygusal iyilik hali gibi bilişsel ve duyuşsal becerilerin, prososyal davranışların gelişimi için psikolojik bir temel sağladığını varsaymaktadır. Bu çalışma, ergenlik dönemine kadar prososyal davranışların gelişimini araştırmış ve prososyal davranışların perspektif alma ve empati kaygısı ile ilişkileri incelenmiştir. Böylece prososyal gelişimin bilişsel-gelişimsel ve ahlaki sosyalleşme teorilerini ve ahlaki duyguların prososyal davranışları öngörmedeki rolünü ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda prososyal davranış ve empati bileşenlerinin ilişkisi üzerine dikkat çekilerek araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Prososyal Davranış, Perspektif Alma, Empatik Kaygı
|
