Paylaþma, yardým etme ve iþbirliði yapma gibi toplum yanlýsý davranýþlar, çocukluktan baþlayarak ergenlik ve yetiþkinlikte sosyal yeterliliðin bir iþaretidir. Prososyal davranýþlar, toplumsal onay, akran kabulü ve öðretmenler tarafýndan beðenilme de dâhil olmak üzere, diðer sosyal açýdan yetkin sonuçlarla pozitif olarak iliþkilidir. Yakýn zamanda yapýlan çalýþmalar, prososyal davranýþlarýn geliþimini destekleyen nörobiyolojik mekanizmalarý ortaya çýkarmaya baþlamýþtýr. Genetik ve mizaç özellikleri gibi bireysel farklýlýklar da prososyal geliþimin öngörücüleri olarak düþünülmektedir. Öte yandan, teorik perspektifler ayrýca, yetkili yapýlar içinde ebeveynlik ve akranlarla pozitif etkileþimler dâhil olmak üzere çevresel etkilerin de prososyal davranýþlarýn geliþimindeki rolüne iþaret etmektedir. Ayrýca bazý araþtýrmalar da perspektif almayý teþvik eden ve baþkalarýnýn sýkýntýlarýna karþý empatik tepkiler uyandýran ebeveynlerin, çocuklarýnda prososyal deðerlerin içselleþtirilmesini saðlamasýnýn muhtemel olduðunu göstermektedir. Ek olarak, akran sosyalleþme perspektifinin savunucularý genellikle akran iliþkilerinin çocuklarýn sosyal becerilerini öðrenme ve uygulamalarýna imkân saðladýðýný iddia etmektedir. Her ne kadar ergenlerin sosyal davranýþlarý çeþitli olumlu sonuçlarla iliþkili olsa da, geliþimi ve sosyal davranýþ belirleyicileri hakkýndaki uzunlamasýna araþtýrmalar çok azdýr. Çoðu bilim insaný, perspektif alma, ahlaki akýl yürütme, uyarlanabilir nitelik biçimleri, algýlanan yeterlilik ve duygusal iyilik hali gibi biliþsel ve duyuþsal becerilerin, prososyal davranýþlarýn geliþimi için psikolojik bir temel saðladýðýný varsaymaktadýr. Bu çalýþma, ergenlik dönemine kadar prososyal davranýþlarýn geliþimini araþtýrmýþ ve prososyal davranýþlarýn perspektif alma ve empati kaygýsý ile iliþkileri incelenmiþtir. Böylece prososyal geliþimin biliþsel-geliþimsel ve ahlaki sosyalleþme teorilerini ve ahlaki duygularýn prososyal davranýþlarý öngörmedeki rolünü ortaya koymak amaçlanmýþtýr. Bu amaç doðrultusunda prososyal davranýþ ve empati bileþenlerinin iliþkisi üzerine dikkat çekilerek araþtýrmacýlara önerilerde bulunulmuþtur.
Anahtar Kelimeler: Prososyal Davranýþ, Perspektif Alma, Empatik Kaygý
|
