Birden fazla afet tehlikesinin tesadüfi olarak bir arada görülmesi veya birbirini tetiklemesi durumunda çoklu tehlike, duyarlılık ve risk durumları ortaya çıkmaktadır. Çoklu afet duyarlılığının ve zarar görebilirliğinin birlikte değerlendirilmesi sonucu bütünleşik risk maruziyeti belirlenmiş olur. Risk maruziyetlerinin bütünleşik olarak belirlenmesi aşamasında risk elemanlarına etki edecek birçok tehlike, duyarlılık ve zarar görebilirlik durumu tespit edilmektedir. Bu durum aslında risk azaltma çalışmalarında daha çok gözden kaçabilen ikincil, bütünleşik tehlike veya duyarlılık durumlarını değerlendirmeyi esas almaktadır. Dünyanın farklı bölgelerinde birçok kurum veya kuruluş bir araya gelerek bu tür tehlike oluşumlarını ve risk elemanlarına yönelik olası zararları tespit etmektedir. Avrupa Birliği üyesi ülkelerde yüksek bütçeli projelerle çoklu afet tehlike veya risklerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye’de ise bu tür çalışmalar henüz yeni sayılabilecek durumdadır ve geliştirilmeye ihtiyaç duymaktadır. Çalışmada çoklu tehlike, duyarlılık veya risk çalışmalarında kullanılmak üzere geliştirilen bütünleşik afet risk maruziyeti modeli ve analiz araçları tanıtılmıştır. Bütünleşik afet risk maruziyeti modeli heyelan ve sel örneği esas alınarak tasarlanmıştır. Heyelan ve sel duyarlılık, zarar görebilirlik, risk maruziyeti ve bütünleşik risk maruziyeti model ve analiz araçları ArcGIS Model Builder ortamında geliştirilerek otomatize edilmiştir. Geliştirilen modeldeki her bir işlem ve analiz araçları esas alınarak isteyen kullanıcı kendi risk maruziyeti uygulamasını gerçekleştirebilir. Başka türdeki afet tehlike ve duyarlılık analiz işlemleri için de kullanışlı olan model sayesinde afete neden olabilecek alanlardaki risk elemanlarının maruziyet derecesi belirlenip görselleştirilebilir.
Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), bütünleşik risk maruziyeti modeli, ArcGIS Model Builder
|
