Mekân-siyaset iliþkilerini doðru analiz edebilmek ve uluslararasý iliþkilerin mahiyetini kavrayabilmek için hakimiyet kuramlarýna bakmak gerekir. Bu kuramlar siyasal dünyanýn dününü, bugününü ve yarýnýný anlamamýza yardýmcý olur. Uluslar arasý iliþkilere bakýþta makro düzeyde politik bir ufuk ve üslup kazandýrýr. Kuramlarýn bilimsel yönleri olmakla birlikte, kuramcýlarýnýn aidiyetini ve kimliðini yansýtan ideolojik ve politik yönleri de vardýr. Kara Hakimiyeti Kuramý, Deniz Hakimiyeti Kuramý, Kenar Kuþak Hakimiyeti Kuramý gibi yirminci yüzyýla mührünü vuran kuramlar daha ziyade yer ve saha unsurlarýna odaklanmýþtýr. Buna karþýn Medeniyetler Çatýþmasý ve Tarihin Sonu ve Son Ýnsan gibi soðuk savaþ dönemi sonrasýnýn yeni kuramlarý ekonomi ve kültürü öne çýkarmýþtýr. Bunun yanýnda hem yer ve sahayý, hem de ekonomi ve kültürü sentezleyen kuramlar da vardýr. Rus Stratejist Alexander Dugin'in Yeni Avrasyacýlýk Kuramý bunlardan biridir. Sovyetler Birliði'nin daðýlmasýndan ardýndan kýsa bir süre sendeleyen Rusya, 2000'li yýllarýn baþlarýnda yeniden önemli bir politik güç olarak oyun sahnesine dönmüþtür. Ortadoðu gerek bölgesel, gerekse küresel güçlerin mücadelesine sahne olan önemli bir coðrafyadýr Bu çalýþmanýn amacý, Ortadoðu jeopolitiðinde yaþanan geliþmeleri ve bu süreçte Rusya'nýn rolünü analiz etmektir. Büyük güçlerin uluslar arasý iliþkiler alanýndaki hedefleri ve stratejileri uzun vadelidir. Ancak tarihin akýþýný deðiþtiren büyük devrimler ve olaylar bu hedef ve stratejilerde bazý deðiþikliklere neden olabilmektedir. Sovyetler Birliði'nin daðýlmasý tarihsel öneme sahip bir dönüm noktasý olup, Rusya'nýn hedef ve stratejilerinde önemli deðiþikliklere yol açmýþtýr. Bunu en somut olarak Putin'in uygulamaya koyduðu Dugin'in Yeni Avrasyacýlýk kuramýnda ve Ortadoðu politikalarýnda görmek mümkündür. Bu araþtýrmada, Rusya Federasyonu'nun özellikle Devlet Baþkaný Vlademir Putin'in iktidarý döneminde uygulamaya çalýþtýðý Ortadoðu politikasý analiz edilmeye çalýþýlmaktadýr. Araþtýrmada yararlanýlan bilgi, belge ve haber kaynaklarý Türkçe ve Ýngilizce literatür ile sýnýrlýdýr. Araþtýrma betimsel olup, veriler literatür taramasý ile elde edilmiþtir. Bu kapsamda baþta Alexander Dugin'in eserleri olmak üzere, Yeni Avrasyacýlýk ekseninde kaleme alýnan kitap ve makaleler incelenmiþtir. Kapsamlý bir literatür taramasý yapýlmýþ, yazýlý ve elektronik kaynaklardan derlenen veriler ve bilgiler Politik Coðrafya biliminin bakýþ açýsýyla analiz edilmiþ ve yorumlanmýþtýr. Alexander Dugin kuramýný þekillendirirken 1920'li yýllarda Rus aydýnlarýn temelini attýðý, ardýndan Lev N. Gumilev'in geliþtirdiði klasik Avrasyacý görüþlerden esinlenmiþtir. Kendisi, özü itibariyle merkezinde Rusya'nýn bulunduðu, batýda Almanya'dan baþlayýp, doðuda Japonya'ya kadar uzanan geniþ Avrasya coðrafyasýnda yeni ve büyük bir birlik önermektedir. Avrupa karþýtý klasik Avrasyacýlardan farklý olarak, ABD'nin baþýný çektiði Atlantikçiliðe karþýdýr. Kuramda Rusya, Doðu Avrupa, Türk dünyasý, Balkanlar, Kafkaslar, Ortadoðu ve Türkiye'ye geniþ yer verilmiþtir. Temel bakýþ açýsý Slav ve Ortodoks eksenlidir. Ýslamsýz ve Ortadoðusuz bir Avrasya birliðinin imkânsýzlýðýnýn farkýnda olan Dugin, Ýran'ýn baþýný çektiði Þii Ýslam ülkeleri ile yeni bir ittifak önerir. O'na göre Ortadoðu, Moskova-Tahran ekseninde þekillendirilmelidir. Ortadoðu'daki geliþmeler, Dugin'in yeni Avrasya stratejisinin Rusya öncülüðünde yürürlüðe konulduðunu göstermektedir. Nitekim Vladimir Putin liderliðinde yeniden toparlanan Rusya, Atlantikçi blokla yakýnlaþan Gürcistan ve Ukrayna'ya müdahalenin ardýndan, Ortadoðu'ya yönelmiþtir. Ýran, Irak ve Suriye'nin Son zamanlarda izlediði mezhep eksenli politikalar, yeni stratejinin benimsendiðinin en önemli göstergeleridir. Yeni Avrasyacýlýk Kuramý'ný, Rusya'nýn Çarlýk döneminden beri süregelen Rusya Ýmparatorluðu kurma idealini, mevcut koþullarda yeni bir stratejiyle ve yeni müttefiklerle gerçekleþtirme çabasý olarak deðerlendirmek mümkündür. Rusya'nýn yeniden güçlü bir þekilde oyun sahnesine dönmesiyle birlikte Ortadoðu'da dengeler ciddi anlamda deðiþmiþtir. Bölgedeki yeni ittifak arayýþlarýnýn ve baþ döndüren siyasi geliþmelerin en önemli nedenlerinden biri, deðiþen Rusya faktörüdür. Ortadoðu'da halihazýrda nasýl sonuçlanacaðý belli olmayan kaotik bir durum söz konusudur. Hiç þüphesiz bu kaotik durumdan en fazla etkilenen ülkelerden biri de Türkiye'dir. Tespitlerimize göre son yýllarda Türkiye-Rusya iliþkilerinin iniþli çýkýþlý bir seyir izlemesinde, Rusya'nýn Yeni Avrasyacýlýk kuramýný uygulamaya koymasýnýn payý büyüktür.
Anahtar Kelimeler: Yeni Avrasyacýlýk, Alexander Dugin, Orta Doðu, Jeopolitik
|
