Giriþ:Teneffüs kelime anlamýyla, temiz hava almak, dinlenmek için verilen ara olarak tanýmlanmýþtýr. Eðitim sürecinde ise teneffüs kavramý farklý yaklaþýmlara göre ele alýndýðýnda þu tanýmlarýn geliþtirildiði görülmektedir: Pollard’a (1985) göre teneffüs; öðrencilerin serbest hareket edebildikleri, istedikleri gibi davranýþlarýný sergileyebildikleri zaman dilimi; Blatchford ve Sumpner’a (1988) göre teneffüs; her okulda görülen eðlendirici, dinlendirici zaman dilimi; Evans’a (1999) göre teneffüs; öðrencilerin oyun oynamak için dýþarý çýktýklarý zamanla sýnýf çalýþmasý arasýndaki zaman dilimidir. Pellegrini (1989) ise teneffüsün, çocuklarýn paylaþma, iþbirliði, sorumluluk vb. gibi sosyal becerileri gösterebilecekleri ve teneffüsün yokluðunda veya kýsýtlanmasý durumunda çocuklarýn önemli bir eðitim tecrübesinden yoksun kalacaklarý bir zaman dilimi olduðunu ifade etmiþtir. Giriþ: Eðitim-öðretim yalnýzca belirlenen hedefler dahilinde bireye öðrenciye bilgi vermekten ibaret deðildir. Eðitim öðrenciyi psikolojik, sosyal, bedensel ve kültürel alanda da geliþtirmeyi hedefler. Ayný zamanda programda belirtilen dersler ile birlikte ders dýþý faaliyetler de eðitimin sürecinin önemli bir bölümüdür. Bu yönüyle teneffüslerin de sýnýf öðretmeni adaylarý tarafýndan nasýl algýlandýðýnýn metaforlar aracýlýðýyla ortaya çýkarýlmasýna ihtiyaç duyulmuþtur. Amaç: Bu araþtýrmanýn amacý; Eðitim Fakültesi Sýnýf Öðretmenliði Anabilim Dalý öðrencilerinin “teneffüs” kavramýna iliþkin algýlarýnýn metafor analizi yoluyla incelenmesidir. Kapsam: Yapýlan bu araþtýrmanýn çalýþma grubunu Abant Ýzzet Baysal Üniversitesi Eðitim Fakültesi Sýnýf Öðretmenliði Anabilim Dalýnda öðrenim gören 252 öðrenci oluþturmaktadýr. Sýnýrlýklar: Araþtýrma yüksek maliyet ve zaman gerektirdiðinden Eðitim Fakültesi Sýnýf Öðretmenliði Anabilim Dalýnda öðrenim gören son sýnýf öðrencileriyle sýnýrlandýrýlmýþtýr. Yöntem: Bu araþtýrmada nitel araþtýrma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji/phenomology) deseni kullanýlmýþtýr. Olgubilim deseni farkýnda olduðumuz ancak derinlemesine ve ayrýntýlý bir anlayýþa sahip olmadýðýmýz olgulara odaklanmaktadýr. Araþtýrmanýn çalýþma grubu, 2016-2017 öðretim yýlý bahar döneminde Abant Ýzzet Baysal Üniversitesi Eðitim Fakültesi Temel Eðitim Bölümü Sýnýf Öðretmenliði Anabilim Dalýnda öðrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sýnýf toplam 252 öðrenci oluþturmaktadýr. Araþtýrma verileri yarý yapýlandýrýlmýþ metafor formu kullanýlarak toplanmýþtýr. Kiþisel bilgi ve metaforik algý sorularýnýn bir araya getirilmesiyle oluþturulan yarý yapýlandýrýlmýþ metafor formu alanýnda uzman 2 öðretim elemanýnýn görüþüne sunulmuþtur. Uzman görüþü doðrultusunda yapýlan düzeltmelerle görüþme formuna son þekli verilmiþtir. Araþtýrmada kullanýlan yarý yapýlandýrýlmýþ metafor formu iki bölümden oluþmaktadýr. Birinci bölümde, öðretmen adaylarýnýn kiþisel bilgilerine yönelik 1 soru (cinsiyet) yer almaktadýr. Ýkinci bölümde ise Öðretmen adaylarýnýn teneffüs kavramlarýna iliþkin algýlarýný ortaya çýkarmak için; “Teneffüs … benzer. Çünkü …” cümleleri yer almaktadýr. Çalýþmaya katýlan öðretmen adaylarýnýn metaforlar için bir gerekçe/mantýksal dayanak sunabilmeleri için “çünkü” kavramýna yer verilmiþtir. Araþtýrmacýlar tarafýndan hazýrlanan yarý yapýlandýrýlmýþ metafor formu çalýþma grubuna elden daðýtýlmýþ, öðretmen adaylarý görüþlerini yazýlý olarak belirtmiþlerdir. Araþtýrma verileri araþtýrmacýlar tarafýndan 2016-2017 öðretim yýlý bahar döneminde Sýnýf Öðretmenliði Anabilim Dalýnda öðrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sýnýf öðrencilerine elden daðýtýlmýþ ve toplanmýþtýr. Araþtýrmanýn yapýldýðý tarihler arasýnda okulda olmayan, veri toplama aracýný tam doldurmayan ya da eksik dolduranlar elendikten sonra 252 veri toplama aracý analiz edilmiþtir. Araþtýrmanýn çalýþma kapsamýnda 252 öðrenci konuya iliþkin görüþ belirtmiþtir. Araþtýrma kapsamýnda elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanýlmýþ olup öðretmen adaylarýnýn geliþtirdikleri metaforlar dört aþamada analiz edilmiþtir: Kodlama ve ayýklama, Örnek metafor belirleme, Kategori geliþtirme ve Geçerlik ve güvenirliði saðlama. Bu araþtýrma için Abant Ýzzet Baysal Üniversitesi Eðitim Fakültesi Dekanlýðý ve Temel Eðitim Bölüm Baþkanlýðýndan araþtýrma için kurum izni alýnmýþtýr. Bulgular: Öðrencilerin algýlarýna dayalý olarak teneffüs kavramýna iliþkin 120 adet metafor saptanmýþtýr. Sýnýf öðretmeni adaylarý tarafýndan oluþturulan 120 adet metafor, 8 kategori altýnda toplanmýþtýr. Bu kategoriler; 1. Dinlenme Zamaný, 2. Mutluluk Veren Zaman, 3. Ýhtiyaç Giderme Zamaný, 4. Eðlence Zamaný, 5. Zaman Kullanýmý, 6. Rahatlama Zamaný, 7. Özgürce Vakit Geçirilen Zaman ve 8. Duygu Durumu. Öðrencilerin büyük bir çoðunluðu tarafýndan geliþtirilen ilk beþ metafor incelendiðinde sýrasýyla; Nefes (N:23), Tatil (N:17), Mola (N:13), Özgürlük (N:10) ve Su (N:8). Ýlk beþ metafor incelendiðinde sýnýf öðretmeni adaylarý teneffüsü; nefes almaya benzetmektedir, nefes metaforunun mantýksal dayanaðý yoðun bir ders sürecinden çýkan öðrencilerin temel ihtiyaçlarý karþýlamak veya kendilerini dinlendirip rahatlayabilmek için geçirdikleri zaman dilimi olmasýdýr. Tatil metaforunun mantýksal dayanaðý; ders sürecinde yorulan öðrencilerin vücutlarýný ve beyinlerini dinlendirdikleri, sýnýf ortamýndan uzaklaþýp kendilerini rahatlattýklarý zaman dilimi ile baðdaþtýrýlmýþtýr. Mola metaforunun mantýksal dayanaðý da yine Tatil metaforu gibi öðrencilerin ders sürecine ara verip dinlendikleri zaman dilimi olarak belirtilmiþtir. Özgürlük metaforunun mantýksal dayanaðýna bakýldýðýnda öðrencilerin kurallarý olan bir sýnýf ortamý ve ders sürecinden uzaklaþýp diledikleri gibi vakit geçirmelerine olanak saðlayan zaman dilimi olarak belirtildiði görülmektedir. Su metaforunda ise; teneffüs vücudumuzun temel ihtiyacý olan suya benzetildiði görülmektedir. Sonuç: Bu araþtýrma sonucunda elde edilen bulgular ýþýðýnda þu öneride bulunulabilir: “Teneffüs” kavramýna iliþkin olumlu yargýlarýn saptanmasý ile birlikte öðrencilerin bu zaman dilimine çok fazla ihtiyaç duyduklarý tespit edilmiþtir. Derse verilen ara olarak nitelendirilen bu zaman dilimi eðitim – öðretim faaliyetine ara verilmesi olarak düþünülmemelidir. Öðrencilerin teneffüste yaptýklarý bedensel aktiviteler ve akranlarýyla kurduðu iliþkiler de göz önünde bulundurularak onlara kendilerini gerçekleþtirebilecekleri, bu kýsa süre içerisinde bir sonraki derse daha istekli baþlayabilecekleri teneffüs etkinlikleri hazýrlanabilir. Bu sayede öðrencilerin hem ders sürecinde hem de teneffüste daha verimli zaman geçirebilecekleri düþünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Teneffüs, Metafor, Sýnýf Öðretmenliði, Öðrenci
|
