Giriş:Teneffüs kelime anlamıyla, temiz hava almak, dinlenmek için verilen ara olarak tanımlanmıştır. Eğitim sürecinde ise teneffüs kavramı farklı yaklaşımlara göre ele alındığında şu tanımların geliştirildiği görülmektedir: Pollard’a (1985) göre teneffüs; öğrencilerin serbest hareket edebildikleri, istedikleri gibi davranışlarını sergileyebildikleri zaman dilimi; Blatchford ve Sumpner’a (1988) göre teneffüs; her okulda görülen eğlendirici, dinlendirici zaman dilimi; Evans’a (1999) göre teneffüs; öğrencilerin oyun oynamak için dışarı çıktıkları zamanla sınıf çalışması arasındaki zaman dilimidir. Pellegrini (1989) ise teneffüsün, çocukların paylaşma, işbirliği, sorumluluk vb. gibi sosyal becerileri gösterebilecekleri ve teneffüsün yokluğunda veya kısıtlanması durumunda çocukların önemli bir eğitim tecrübesinden yoksun kalacakları bir zaman dilimi olduğunu ifade etmiştir. Giriş: Eğitim-öğretim yalnızca belirlenen hedefler dahilinde bireye öğrenciye bilgi vermekten ibaret değildir. Eğitim öğrenciyi psikolojik, sosyal, bedensel ve kültürel alanda da geliştirmeyi hedefler. Aynı zamanda programda belirtilen dersler ile birlikte ders dışı faaliyetler de eğitimin sürecinin önemli bir bölümüdür. Bu yönüyle teneffüslerin de sınıf öğretmeni adayları tarafından nasıl algılandığının metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Amaç: Bu araştırmanın amacı; Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı öğrencilerinin “teneffüs” kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesidir. Kapsam: Yapılan bu araştırmanın çalışma grubunu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 252 öğrenci oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Araştırma yüksek maliyet ve zaman gerektirdiğinden Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören son sınıf öğrencileriyle sınırlandırılmıştır. Yöntem: Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji/phenomology) deseni kullanılmıştır. Olgubilim deseni farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmaktadır. Araştırmanın çalışma grubu, 2016-2017 öğretim yılı bahar döneminde Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sınıf toplam 252 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış metafor formu kullanılarak toplanmıştır. Kişisel bilgi ve metaforik algı sorularının bir araya getirilmesiyle oluşturulan yarı yapılandırılmış metafor formu alanında uzman 2 öğretim elemanının görüşüne sunulmuştur. Uzman görüşü doğrultusunda yapılan düzeltmelerle görüşme formuna son şekli verilmiştir. Araştırmada kullanılan yarı yapılandırılmış metafor formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, öğretmen adaylarının kişisel bilgilerine yönelik 1 soru (cinsiyet) yer almaktadır. İkinci bölümde ise Öğretmen adaylarının teneffüs kavramlarına ilişkin algılarını ortaya çıkarmak için; “Teneffüs … benzer. Çünkü …” cümleleri yer almaktadır. Çalışmaya katılan öğretmen adaylarının metaforlar için bir gerekçe/mantıksal dayanak sunabilmeleri için “çünkü” kavramına yer verilmiştir. Araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış metafor formu çalışma grubuna elden dağıtılmış, öğretmen adayları görüşlerini yazılı olarak belirtmişlerdir. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından 2016-2017 öğretim yılı bahar döneminde Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sınıf öğrencilerine elden dağıtılmış ve toplanmıştır. Araştırmanın yapıldığı tarihler arasında okulda olmayan, veri toplama aracını tam doldurmayan ya da eksik dolduranlar elendikten sonra 252 veri toplama aracı analiz edilmiştir. Araştırmanın çalışma kapsamında 252 öğrenci konuya ilişkin görüş belirtmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmış olup öğretmen adaylarının geliştirdikleri metaforlar dört aşamada analiz edilmiştir: Kodlama ve ayıklama, Örnek metafor belirleme, Kategori geliştirme ve Geçerlik ve güvenirliği sağlama. Bu araştırma için Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanlığı ve Temel Eğitim Bölüm Başkanlığından araştırma için kurum izni alınmıştır. Bulgular: Öğrencilerin algılarına dayalı olarak teneffüs kavramına ilişkin 120 adet metafor saptanmıştır. Sınıf öğretmeni adayları tarafından oluşturulan 120 adet metafor, 8 kategori altında toplanmıştır. Bu kategoriler; 1. Dinlenme Zamanı, 2. Mutluluk Veren Zaman, 3. İhtiyaç Giderme Zamanı, 4. Eğlence Zamanı, 5. Zaman Kullanımı, 6. Rahatlama Zamanı, 7. Özgürce Vakit Geçirilen Zaman ve 8. Duygu Durumu. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu tarafından geliştirilen ilk beş metafor incelendiğinde sırasıyla; Nefes (N:23), Tatil (N:17), Mola (N:13), Özgürlük (N:10) ve Su (N:8). İlk beş metafor incelendiğinde sınıf öğretmeni adayları teneffüsü; nefes almaya benzetmektedir, nefes metaforunun mantıksal dayanağı yoğun bir ders sürecinden çıkan öğrencilerin temel ihtiyaçları karşılamak veya kendilerini dinlendirip rahatlayabilmek için geçirdikleri zaman dilimi olmasıdır. Tatil metaforunun mantıksal dayanağı; ders sürecinde yorulan öğrencilerin vücutlarını ve beyinlerini dinlendirdikleri, sınıf ortamından uzaklaşıp kendilerini rahatlattıkları zaman dilimi ile bağdaştırılmıştır. Mola metaforunun mantıksal dayanağı da yine Tatil metaforu gibi öğrencilerin ders sürecine ara verip dinlendikleri zaman dilimi olarak belirtilmiştir. Özgürlük metaforunun mantıksal dayanağına bakıldığında öğrencilerin kuralları olan bir sınıf ortamı ve ders sürecinden uzaklaşıp diledikleri gibi vakit geçirmelerine olanak sağlayan zaman dilimi olarak belirtildiği görülmektedir. Su metaforunda ise; teneffüs vücudumuzun temel ihtiyacı olan suya benzetildiği görülmektedir. Sonuç: Bu araştırma sonucunda elde edilen bulgular ışığında şu öneride bulunulabilir: “Teneffüs” kavramına ilişkin olumlu yargıların saptanması ile birlikte öğrencilerin bu zaman dilimine çok fazla ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir. Derse verilen ara olarak nitelendirilen bu zaman dilimi eğitim – öğretim faaliyetine ara verilmesi olarak düşünülmemelidir. Öğrencilerin teneffüste yaptıkları bedensel aktiviteler ve akranlarıyla kurduğu ilişkiler de göz önünde bulundurularak onlara kendilerini gerçekleştirebilecekleri, bu kısa süre içerisinde bir sonraki derse daha istekli başlayabilecekleri teneffüs etkinlikleri hazırlanabilir. Bu sayede öğrencilerin hem ders sürecinde hem de teneffüste daha verimli zaman geçirebilecekleri düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Teneffüs, Metafor, Sınıf Öğretmenliği, Öğrenci
|
