| |
Giriþ: Çocukluk, her ne kadar insanlýk tarihi ile özdeþ kýlýnsa da, yeni bir kavramdýr. 17. yüzyýldan baþlayan Aydýnlanma düþüncesi ile çocuk eðitiminde ortaya çýkan yeni yaklaþýmlar, çocuklara yetiþkinlerden ayrý olarak bakmayý gerektiriyordu. Daha sonra 20 yüzyýlda yürütülen bilimsel çalýþmalar ýþýðýnda çocukluk dönemi ve çocuk kavramýnýn anlaþýlmasýný daha da kolaylaþtýrmýþtýr. Modern çocukluk paradigmasý çerçevesinde çocuklarýn yetiþkinlerden farklý olduðu ve onlarýn yetiþkinliðe hazýrlanýp yetiþtirilmesi gerektiði gerçeði en belirgin olarak 20 yüzyýl içerisinde ortaya konulmuþtur. Bu anlamda 20. yüzyýlýn bir çocuk yüzyýlý olduðu göstergesi 1989 yýlý itibariyle kabul edilen Çocuk Haklarý Sözleþmesi ile birlikte doruk noktasýna ulaþtýðýný göstermektedir. Ancak, özellikle 1980 sonrasý neoliberal politikalar ve 1990’lardaki küreselleþme ile oluþan toplumsal yapý içerisinde birçok toplumsal kurum deðiþim geçirmiþ ve bununla birlikte çocukluk anlayýþý da kendi içerisinde bir dönüþüm yaþamýþtýr. Yeni çocukluk anlayýþýnda çocuklar, sokakta, doðada deðil, bilgisayarda oynamakta; ebeveynleri ile ayný bilgisayar oyunlarýný paylaþmakta, geleneksel oyun ve oyuncak anlayýþýný terk ederek; yetiþkinlerle ayný dili ve benzer ortamlarý paylaþmaktadýrlar. Post modern çocuk için yaþam, kariyer, performans, risk, tüketim, vizyon, misyon, küresel baðlantýlar gibi kavramlarla neoliberal bir iliþki kalýbý içinde biçimlenir. Çocuklarýn sokaklarda fiziksel bir þekilde katýldýklarý oyun alanlarýnda edindikleri arkadaþlar yerine; post modern bir yapý içerisinde artýk sanal aðlar, sosyal medya, dijital oyunlar üzerinden edindiði arkadaþlar, netdaþlar ve aðdaþlar gelmektedir. Sonuç olarak neo-liberal politikalarýn bu kadar hýz kazandýðý post modern yapý içerisinde, hýzlý yaþayan ve dolayýsýyla daha çok tüketen, daha hýrslý, maddi deðerlere daha çok önem veren, bencil, fiziksel becerilerini yitiren bir çocuk tipine iþaret edilmektedir. Amaç: Çalýþmanýn amacý, dijital oyun baðýmlýlýðýnýn yeni nesil -postmodern- çocuklar üzerindeki etkilerini içeren çalýþmalarý inceleyerek kapsayýcý bir bütün halinde ortaya koymaktýr. Yöntem: Bu çalýþma derleme niteliðinde bir çalýþmadýr. Araþtýrmanýn ana materyalini yazýlý kaynaklar, dijital oyun baðýmlýlýðý konusunda yazýlan makale, rapor, belge ve tezler ile bu konuda çalýþan akademisyen görüþleri oluþturmaktadýr. Çalýþmada konu ile ilgili olarak yazýlý ve basýlý kaynaklar taranmýþ; çocuklar açýsýndan dijital oyun baðýmlýðýný ele alan çalýþmalar incelenerek menfi ve müspet yanlarý tartýþma þeklinde ele alýnmýþtýr. Bulgular: Geliþen teknoloji ile birlikte dijital oyun özellikleri de geliþmekte (grafiksel, uzun vadeli stratejiler, vb.) dolayýsýyla dijital oyun sektörünün var olan satýþ hacmi de sürekli artýþ eðilimi göstermektedir. Küresel oyun endüstrisinin pazar büyüklüðü 2016 yýlý itibariyle yaklaþýk 99,6 milyar dolardýr. Ülke sýralamasýnda Çin en yüksek satýþ geliri 24,2 milyar dolar ile ilk sýrada yer alýrken; Türkiye ise 685 milyon dolarlýk yýllýk gelir ile 16. sýradadýr. Oyun segmentine göre pazar büyüklüðü incelendiðinde, en büyük payýn %29’luk oranla TV/konsol oyunlarýnda olduðu ve bunu sýrasýyla mobil telefon oyunlarý (%27), PC oyunlarý (%27), tablet oyunlarý (%10), gündelik internet oyunlarý (%5) ve elde taþýnabilir oyunlarýnýn (%2) izlediði görülmektedir. Oyun endüstrisindeki bu geliþim akabinde kiþilerin yaþamlarýnda da bir deðiþim yaratmýþtýr. Öyle ki günümüzde dijital oyun baðýmlýlýðý, hem bilgisayar hem de video oyunlarýyla iliþkili olarak ortaya çýkan temel toplumsal sorunlardan bir tanesidir. Dijital oyun oynayan oyuncular, yaþamlarýnda giderek artan miktarda zaman, para ve enerji harcama eðiliminde olup oyun baðýmlýlýðý gibi olumsuz bir yaþam sonucu ile karþý karþýya kalabilmektedirler. Dijital oyun oynamanýn çocuklarda yaratacaðý etkiler üzerine birçok araþtýrma yapýlmýþ olup hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar ayrý ayrý ele alýnmýþtýr. Örneðin, ilgili literatüre bakýldýðýnda üzerinde en çok durulan konularýn baþýnda oyun baðýmlýlýðýnýn çocuðun sosyal becerilerine olan olumsuz etkilerini ele alan çalýþmalara rastlanmaktadýr. Çalýþmalarda sosyal becerilerde meydana gelen yetersizlik durumunda, çocuklarda utangaçlýk, kaygý, saldýrganlýk, uygun olmayan davranýþlar, depresyon, yalnýzlýk, içe dönüklük, sosyal kaygý, madde baðýmlýlýðý, ergen suçluluðu ve akademik baþarýsýzlýk gibi olumsuz sonuçlarýn ortaya çýktýðý görülmüþtür. Bunun yaný sýra, dijital oyun oynamanýn çocuklarýn biliþsel fonksiyonlarýnýn, el ve göz koordinasyonlarýnýn, strateji geliþtirme ve hýzlý karar verme süreçlerinin ve hýzlý düþünme süreçlerinin geliþimine katkýda bulunduðu ortaya konulmuþtur. Ancak dijital oyun oynamanýn baðýmlýlýða dönüþtüðü bir süreçte birçok sorununda eþ zamanlý olarak ortaya çýktýðý ayrýca tespit edilmiþtir. Sonuç: Oyun baðýmlýlýðýný keþfetmeye yönelik birçok araþtýrma dijital oyun oynamanýn baðýmlýlýk yaratabileceðini ortaya koymaktadýr. Bilgisayarda oyun oynamak, 1990'lý yýllarda adolesenlerin boþ zaman geçirme olgusu gibi tanýmlanmýþtýr. Bugüne kadar, bilgisayar oyunu oynamanýn baðýmlýlýk yarattýðýna dair birçok çalýþma yapýlmýþ olup Amerikan Psikiyatri Birliði (APA) tarafýndan geliþtirilen ve Mayýs 2013′te yayýmlanan Ruhsal Bozukluklarýn Tanýsal ve Ýstatistiksel El Kitabý-V’in (DSM-V) öncesi yalnýzca madde ile ilgili bozukluklarý kapsayan baðýmlýlýk kavramý artýk davranýþ kaynaklý bozukluklarý da kapsar hale gelmiþtir. DSM V’ in üçüncü araþtýrma ekinde dijital oyun baðýmlýlýðý, internette oyun oynama bozukluklarý olarak ele alýnmýþtýr. APA, bu bozukluðun el kitabýna eklenmesi için klinik tanýyý destekleyen ve ruhsal bir sorun olduðunu tanýmlayan daha fazla araþtýrmanýn yapýlmasýný önermiþtir. Sonuç olarak, medya ve halk, oyun baðýmlýlýðý terimini uzun süre oyun oynayan bireyler için kullanýrken, bilim dünyasý hâlâ oyun baðýmlýlýðýnýn tanýmlarýný ve parametreleri üzerine tartýþmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Dijital Oyun Baðýmlýlýðý, Oyun Baðýmlýlýðý, Postmodern Çocukluk
|
