Çaðdaþ müziðin en önemli geliþmelerinden biri sayýlan atonalite, 19.yüzyýlýn sonlarýnda müzikte belirmiþ, 20.yüzyýlýn baþýndan itibaren etkili olmuþtur. Tonalite’den atonalite’ye geçiþ sürecinde akorlarýn karmaþýk kurgusu, tonalitenin sürekli deðiþimi 19. Yüzyýlýn ikinci yarýsýnda Richard Wagner ile oldukça belirginleþmiþtir. Franz Lizst, Gustav Mahler ve Richard Strauss gibi bestecilerin eserleri tonaliteden uzaklaþma yolunda hazýrlayýcý etki yapmýþtýr. Claude Debussy ve ardýndan Arnold Schoenberg, Anton Webern ve Alban Berg gibi isimler atonalite anlayýþýna yeni bir soluk getirmiþlerdir. Ses malzemesinin ardarda düzensiz ve belli kurallara baðlý kalýnmadan kullanýlmadýðý bu anlayýþ çerçevesinde ezgisellik de belli bir eksen çizgisinde çýkmýþtýr. 1922 doðumlu Finlandiya’lý besteci Lars Endlund, ses, aralýk, ritm ve ezgi öðelerinin ön planda olduðu ve genel olarak tonal sistemde ele alýnan solfej eðitimini atonalite baðlamýnda farklý bir yöne taþýyarak, 1963’te Modus Novus adlý kitabýný yayýnlamýþtýr. Majör/minör anlayýþa dayalý uyumlu (konsonan) aralýklardan oluþan geleneksel müzikal iþitme-okuma-yazma davranýþlarýnýn yerine, herhangi bir eksene baðlý kalmaksýzýn uyumsuz (dissonan) aralýklardan oluþan anlayýþtaki ezgilerin yer aldýðý Modus Novus ayný zamanda absolute (mutlak) iþitmeyi, solfej yoluyla de amaç edinmiþ bir kitaptýr. Kitapta yer alan ezgiler oluþturulurken özellikle 20.yüzyýlýn ilk yarýsýnda atonal anlayýþý benimsemiþ bestecilerin eserlerinden de temalar alýnmýþtýr. On iki bölümden oluþan Modus Novus kitabýnýn müzikal analizi yapýlarak, solfej eðitiminde kullanýmýnýn arttýrýlmasý ve bu baðlamda eser verecek eðitimci ve kompozitörlere yol göstermesi amaçlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Lars Endlud, Modus Novus, Atonalite, Solfej.
|
