Çağdaş müziğin en önemli gelişmelerinden biri sayılan atonalite, 19.yüzyılın sonlarında müzikte belirmiş, 20.yüzyılın başından itibaren etkili olmuştur. Tonalite’den atonalite’ye geçiş sürecinde akorların karmaşık kurgusu, tonalitenin sürekli değişimi 19. Yüzyılın ikinci yarısında Richard Wagner ile oldukça belirginleşmiştir. Franz Lizst, Gustav Mahler ve Richard Strauss gibi bestecilerin eserleri tonaliteden uzaklaşma yolunda hazırlayıcı etki yapmıştır. Claude Debussy ve ardından Arnold Schoenberg, Anton Webern ve Alban Berg gibi isimler atonalite anlayışına yeni bir soluk getirmişlerdir. Ses malzemesinin ardarda düzensiz ve belli kurallara bağlı kalınmadan kullanılmadığı bu anlayış çerçevesinde ezgisellik de belli bir eksen çizgisinde çıkmıştır. 1922 doğumlu Finlandiya’lı besteci Lars Endlund, ses, aralık, ritm ve ezgi öğelerinin ön planda olduğu ve genel olarak tonal sistemde ele alınan solfej eğitimini atonalite bağlamında farklı bir yöne taşıyarak, 1963’te Modus Novus adlı kitabını yayınlamıştır. Majör/minör anlayışa dayalı uyumlu (konsonan) aralıklardan oluşan geleneksel müzikal işitme-okuma-yazma davranışlarının yerine, herhangi bir eksene bağlı kalmaksızın uyumsuz (dissonan) aralıklardan oluşan anlayıştaki ezgilerin yer aldığı Modus Novus aynı zamanda absolute (mutlak) işitmeyi, solfej yoluyla de amaç edinmiş bir kitaptır. Kitapta yer alan ezgiler oluşturulurken özellikle 20.yüzyılın ilk yarısında atonal anlayışı benimsemiş bestecilerin eserlerinden de temalar alınmıştır. On iki bölümden oluşan Modus Novus kitabının müzikal analizi yapılarak, solfej eğitiminde kullanımının arttırılması ve bu bağlamda eser verecek eğitimci ve kompozitörlere yol göstermesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Lars Endlud, Modus Novus, Atonalite, Solfej.
|
