Öz: Giriþ: Dünya bir yandan borç̧ kriz, enflasyon, iþsizlik gibi sosyal ve ekonomik problemlerle Ýktisat biliminin ilgilenip bu tip sorunlarý çözmeye çalýþmasýný bir yandan da bilim olmasýnýn bir sonucu olarak yeni teori ve geliþmelere açýk, diðer bilimsel alanlardaki geliþmeleri de yakýndan takip etmesini istemektedir. Yüzyýllar boyunca birçok iktisadi yaklaþým düzene hakim olmaya ve denge kurmaya çalýþmýþtýr. Neo -Klasik iktisat da bu yaklaþýmlardan biridir. Neo- Klasik iktisatta doðal iþsizlik oraný, doðal çýktý düzeyi ve doðal faiz oranlarý kavramlarý dengenin karþýlýðý olarak kullanýlmaktadýr. Ekonomik denge kavramý, dünya piyasalarýnda kýsa orta ve uzun vadeli dönemler olarak ayrýlmaktadýr. Birçok iktisadi yaklaþým her bir dönem için farklý çözümler getirmeye çalýþmýþtýr. Neo-Klasik yaklaþýma göre kýsa dönemde dengesizlik durumu ortaya çýksa dahi uzun dönemde piyasaya müdahale edilmeksizin ekonominin tekrar denge düzeyine gelebileceði savunulmaktadýr. Fakat uzun yýllardýr ara ara yaþanan krizler ve bu durumlar karþýsýndaki çözümsüzlük denge yaklaþýmýnýn tekrar gözden geçirilmesini ve iktisatçýlarý yeni teori ve yaklaþýmlar üretme yönünde harekete geçirmiþtir. Bu anlamda, 1980’lerde Neo-Klasik iktisadýn temel kavramlarýný ve denge yaklaþýmlarýný eleþtirmek üzere gerek çýkardýklarý dergiler ile gerek yayýnladýklarý kitap ve makaleler ile yaratýcý ve yenilikçi yeni programlar ile adýný duyurmaya ve savunduklarý yaklaþýmlarý kabul ettirmeye çalýþan iktisat okullarýndan söz edebiliriz. Bu okullardan en önemlilerinden bir tanesi de Avusturya Ýktisat Okulu’dur.
Avusturya Okulu adýný, ilk olarak Avusturya’lý iktisatçý Carl Menger’ in 1871 yýlýnda yazdýðý ‘Politik Ýktisadýn Ýlkeleri’ isimli kitabýyla duyurmuþtur. Avusturya Okulunun kurucusu olan Carl Menger’ in ikinci kitabý ‘Politik Ýktisat ve Sosyolojinin Problemleri’ ile okulun adýný uluslararasý iktisatçýlar arasýnda ilk defa duyurmuþtur. Kendisinin düþüncelerinden etkilenen Eugen Böhm-Bawerk ve Friedrich Wieser adlý iki takipçisi ile bir çekirdek kadro oluþturmuþtur ( Prof. Dr. Turan Yay, Piyasa, 2004, Sayý, 11, 1-29). En bilinmiþ diðer takipçi ve savunucularý Ludwing von Mises ve Friedrich A. Hayek tir. Avusturya Ýktisat Okulunun tüm savunucularý ve takipçileri þu temel ilkeler çerçevesinde toplanmýþtýr
1. Metodolojik Bireycilik
2. Metodolojik Sübjektivizm
3. Marjinalizm
4. (Azalan Marjinal)
5. Tüketim ve Üretimin zaman yapýsý (F. Maclup dan ,aktaran Kirzner, 1987, Prof. Dr. Turan Yay, Piyasa, 2004, Sayý, 11, 1-29)
Okulun metodolojik ilkeleri þu baþlýklar altýnda sýralanabilir. 1)Sübjektivizm, 2)Metodolojik Bireycilik, 3)Amaçlanmayan Sonuçlar, Spontane Kurumlar, Bilgi ve Zamanýn Önemi (Kazým Sarýçoban, Hukuk ve İktisat Araþtýrmalarý Dergisi Cilt 4, No 1, 2012)
Amaç: Bu araþtýrma Avusturya Ýktisat Okulunun diðer iktisat okullarýndan farklýlýklarýný ve okulun tarihçesini, savunucularýný, genel ilkelerini ve metodolojik görüþlerini ortaya koymak amacýyla iktisat biliminin sosyolojik ve psikolojik unsurlardan etkilendiði gerçeðini vurgulamak için gerçekleþtirilmiþtir. Ýktisadi olaylar her ne kadar matematiksel yaklaþýmlar analizler ve tahminler ile ölçülebilmeye çalýþýlmasýna raðmen, dünyaný dört bir yanýnda farklý kültürler, farklý sosyolojik olaylar, farklý adet, örf ve gelenekler matematiksel ölçümün yetersiz kaldýðýný ifade etmektedir. Zira ayný ekonomik problemin cereyan ettiði bir ülkede uygulanan ekonomi politikalarý ve politika araçlarý ayný soruna sahip bir baþka ülkede ayný derecede etkin olamamaktadýr. Özellikle standart IMF stabilizasyon politikalarýnýn baþarýsýzlýðýnýn altýnda da ülkeler arasý sosyolojik ve psikolojik farklýlýklarýn neden olduðu düþünülmektedir. Kapsam: Çalýþmanýn kapsamý iktisat bilimine sosyolojik ve psikolojik yönden hitap etmesidir. Çalýþmanýn kapsamý sýnýrlar baþlýðý altýnda çerçeve içerisine alýnmýþtýr. Sýnýrlýklar: Kapsamda belirtildiði üzere çalýþma ekonomi biliminin matematiksel boyut ile deðil insan ve toplum yapýsýyla olan ilgisi üzerine yoðunlaþmýþtýr. Bu çerçevede gerek literatür gerekse çalýþma iktisat biliminin sosyal alana etkisine odaklanmýþtýr. Matematiksel eðilimler sýnýr dýþýnda tutulmuþ Avusturya Okulu’nun majinalist ve psikolojik temelli araþtýrmalarý ele alýnmýþtýr. Yöntem: Araþtýrmada kapsamlý bir literatür taramasý yapýlmýþ, yazýlý ve görsel kaynaklardan faydalanýlmýþtýr. Ayrýca günümüz temsilcilerinden Mises Enstitüsü yayýnlarýndan da faydalanýlmýþtýr. Bulgular ve Sonuçlar: Avusturya Okulu, iktisat biliminin gelişmesine ciddi katkýlar saðlamýþtýr. Öncelikle değer olgusuna tüketici kökenli yaklaþmaktadýr yani ortaya çýkacak olan faydanýn oranýna göre girdilere değer yüklenir ve girdilerin değeri belirlenir kýsacasý fayda üretim sürecini ve deðer fiyatlamasýný belirler. Diðer bir katkýsý marjinal fayda/maliyet analizidir. Fiyatlarýn ve maliyetlerin son birim sýnýrýnda belirlendiği bu analiz günümüz mikro iktisadýnýn temelini oluşturmaktadýr. Son olarak sübjektif değer teorisi ile değerlerin, esas olarak tüketicilerin istek ve arzularýna göre belirlendiðini savunur. Yani mal ve hizmetlerin ölçülebilir objektif bir değerinin olmadýğýný, değerin özünde sübjektif bir nitelik taşýdýğýný ve değerin tüketicilerin mal ve hizmetlerden yararlanmalarý sýrasýnda elde ettikleri tatmin düzeyine bağlý olduğu görüşü benimser. (Kazým Sarýçoban, Hukuk ve İktisat Araþtýrmalarý Dergisi Cilt 4, No 1, 2012). Sonuç olarak iktisatta sürekli tümdengelim bir yaklaþýmla bakýldýðýnda insan faktörünün önemli sosyolojik ve psikolojik davranýþlarýn iktisadi yapýyý tamamen etkileyeceði ve özellikle deðer olgusunu tekrar þekillendireceði ve tümdengelim deðil tümevarým bir yaklaþýmla deðerlendirilmesi daha iyi olmaktadýr.
Anahtar Kelimeler : Avusturya Okulu, Marjinal Fayda, Marjinalist Devrim, Subjektif Deðer
Anahtar Kelimeler: Avusturya Okulu, Marjinal Fayda, Marjinalist Devrim, Subjektif Deðer
|
