Uygarlýk tarihinin meydana gelmesindeki ilk büyük atýlýmý ve bir uygarlýðýn oluþumunda yer alan ilk önemli aþamayý temsil eden üretimden, üretim fazlalýðýna geçilmesiyle ticaret baþlamýþtýr. Ýnsan topluluklarýnýn önce temel geçim kaynaklarýný üretmeye baþlamasý ve elde edilen ürünün zaman içindeki artýþýna baðlý olarak kalan fazlalýðýn, ellerinde olmayan kaynaklar için komþularýyla takas yapmalarý sonucunda ticaret oluþmuþtur. Bu bakýmdan ticaret, ilkel insanýn uygarlýk yolunda giden yaþamýndaki ilk uðraþ alanlarýndan biri ve tarih boyunca üretim ile üretim fazlalýðýna geçmiþ bütün toplumlar tarafýndan da uygulanmýþ bir sistem olmuþtur. Tüccarlar ise söz konusu bu sistemin icra edilmesinde yer alan ve temsil eden kesim olmuþtur. Uygarlýk tarihi boyunca pek çok toplum, kültürlerarasý etkileþim aracý olmasýnýn yaný sýra ekonomik açýdan devletlerinin geliþmesinde ve devamlýlýðýnýn saðlanmasýnda ticarete büyük deðer vermiþ ve gerekirse mücadele etmek pahasýna kontrol altýna almaya çalýþmýþtýr. Bu hususa paralel olarak ticaretin yürütülmesini saðlayan tüccarlara da özellikle yönetici kesim tarafýndan ayrýcalýklar tanýnmýþtýr. Yapýlan çalýþmanýn ana temasýný temsil eden özne olarak Hititler, ticaretin ve tüccarlýðýn uygarlýk tarihindeki yeri ve dönemlerinin standartlarýna göre bunlarýn nasýl dengeli biçimde kontrol edildiðine dair özel bir örnektirler. Anadolu’nun bereketli ancak bir o kadar da zorlu koþullarý altýnda ortaya çýkan Hititler, özünde tüccar bir toplum olmamalarýna karþýn, 14. yüzyýldan itibaren hem Anadolu Coðrafyasýnýn geniþ kesimlerine hem de Yakýn Doðu ticaretinin merkezi bölgesini oluþturan Kuzey Suriye’ye egemen olmalarýnýn ardýndan kýsa sürede Geç Tunç Çaðýnýn en güçlü ve zengin uygarlýklarýndan birine dönüþmüþtür. Öte yandan uluslararasý ticarette öne çýkmalarý ve tüccarlarýnýn komþu meslektaþlarýna göre önde olmalarýnýn arkasýnda yatan etkenler arasýnda yalnýzca siyasi ve askeri baþarýlar yer almaz. Esas önemli etki, Hititlerin ticareti devlet tekelinde tutmalarýna ve tüccar olmamalarýna raðmen bunu yapabilen, kabiliyetli toplumlara karþý ilerici bir görüþ çerçevesinde idare etmeleri olmuþtur. Yapýlan bu çalýþmanýn amacý, ticaret ve tüccarlýk kavramlarý arasýnda Hititlerin, çaðdaþlarýnýn seviyesine nasýl hýzlýca ulaþtýðý, bu hususta nasýl bir yönetim anlayýþýnda bulunduklarý ve hem dönemlerine hem de günümüze göre nasýl bir yere sahip olduklarýný disiplinler arasý iþbirliðine dayalý bir metotla açýklamaktýr.
Anahtar Kelimeler: Hititler, Ticaret, Tüccar, Yakýn Doðu, Ura
|
