Uluslararasý iliþkiler çalýþmalarýnda devleti temel alan yaklaþýmlarýn yaygýnlýðýna raðmen, güvenlik konusunda alternatif düþünme biçimlerinden bireye ve topluma odaklanma gitgide yaygýnlaþmaktadýr. Mevcut modern devlet sisteminin ortaya çýktýðý 17. yüzyýldan beri uluslararasý güvenlik insanlardan çok devletlerin çýkar ve ihtiyaçlarýna iliþkindir. Her ne kadar güvenliðin alternatif deðerlendirmeleri var olsa da daha çok hükümetlerin uygulamalarý devlet temelli ve dýþa dönük kavramsallaþtýrmayý oluþturmuþtur. Bu yaklaþýmýn devamý olarak güvenlik çalýþmalarýnda çocuklar, uluslararasý iliþkiler alanýnda çok fazla ele alýnmayan özneler olduklarý için, birey olmaktan öte bir “aktör” özelliði taþýmadýklarýndan hareketle, maðdur gruplar içerisinde bile kendilerine çok fazla yer edinememiþtir. Her ne kadar hukuki alanda modern dönemde Birleþmiþ Milletler sistemi ile çocuk haklarý belirlenerek kayýt altýna alýnsa da savaþ dönemlerinde devletler sözleþme yükümlülüklerini göz ardý edebilmektedir. Bu çalýþma, uluslararasý iliþkiler alanýnýn temel konularýndan biri olan uluslararasý güvenlik alanýnda çok fazla incelenmeyen çocuk konusuna dikkat çekerek “çocuk askerler” konusunu incelemeyi amaçlamýþtýr. Bu araþtýrma geçmiþten günümüze çocuk askerlere deðinerek, çocuklarýn savaþlarda neden asker olarak yer aldýðýný ve bunu önlemenin neden günümüzde bile mümkün olmadýðýný tartýþacaktýr. Amaç, savaþlarda çocuklarýn asker olarak neden tercih edildiðini ve yaptýrýmlarýn neden yetersiz kaldýðýný tartýþmaktadýr. Eski çaðlardan baþlayarak savaþlardaki çocuk askerler incelenecek, günümüzde ise özellikle Suriye Savaþý’nda çocuk askerlerin durumu deðerlendirilecektir. Öncelikle uluslararasý iliþkiler alanýnda çocuk askerlerin incelendiði çalýþmalara, ardýndan tarihte çocuklarýn asker olarak yer aldýðý savaþlara deðinilecektir. Ýkinci bölümde çocuk haklarýnýn geliþimi, hukuk sisteminde çocuðun özne haline geliþi, uluslararasý çocuk haklarý sözleþmeleri incelenecektir. Son olarak, hukuki düzenlemelerin neden yetersiz kaldýðý günümüzdeki çocuk asker olgusuyla birlikte tartýþýlacaktýr. Eski dönemlerde “mal” olarak deðerlendirilerek alýnýp satýlan çocuklar günümüzde ise baþta silahlý gruplarýn “itaat”, “savunmasýzlýk”, “kolaylýkla manipüle edilebilme” özellikleriyle tercih ettiði askerlerdir. Toplumun en kýrýlgan öznesi çocuklarýn istatistikleri aþan durumu çalýþmanýn ana eksenini oluþturmuþtur. Bugünün savaþ çocuklarý, savaþýn içerisinde militarize olurken, büyüdüklerinde nasýl birer yetiþkin olacaklarý, o toplumun bu yetiþkinlerle alacaðý hal, bu yetiþkinlerin büyüteceði çocuklar düþündürücüdür. Bugünün çocuklarýnýn travmatize oluþu, kuþaklarý sararak büyüyen þiddet sarmalýyla bir çýð etkisine sahip olabilir. Bu çalýþma çocuk askerleri tartýþýrken, çocuk haklarýnýn günümüzde dünyanýn farklý coðrafyalarýnda farklý anlamlar ifade ettiðine de deðinmiþtir. Örneðin bir yandan geliþmiþ demokrasilerde çocuk haklarý alanýnda, çocuklarýn bireysel haklarýnýn yanýnda, toplumsal yaþantýyla ilgili kararlara katýlmalarýný saðlamak gerekliliði, çocuk parlamentolarýnýn kurularak politik haklarda da bir açýlým sergilenmeye baþlanmasý tartýþýlýrken diðer yandan çocuk askerlerin hala savaþlarda sýklýkla karþýmýza çýkmasý önemli bir çeliþkidir. Nitekim Birleþmiþ Milletler “Çocuklar ve Silahlý Çatýþmalar (2017)” raporuna göre dünyada birçok yerde çocuklar, öldürülme, sakat býrakýlma, silah altýna alýnma ve asker olarak kullanýlma, insani yardýmlara eriþimlerinin engellenmesi gibi hak ihlalleri ile karþý karþýya kalmaktadýrlar. Çalýþmada, çocuk haklarý açýsýndan uluslararasý standartlar deðerlendirildiðinde hem BM Sözleþmesi hem de UNICEF’in taraf devletler üzerinde bir yaptýrýma sahip olamadýðý, sistemin sadece raporlama faaliyetine dayandýðý, yaptýrýmlarýn noksanlýðý görülmüþtür. Sonuçta, uluslararasý sistemde çocuk haklarý konusunda tam anlamýyla uygulamaya dönük tedbirlerin alýndýðýný söylemek zordur. Günümüzde Suriye’de yeniden çocuðun, üzerinde serbestçe tasarruf edilebilir, devir ve terk edilebilir, hatta öldürülebilir bir “nesne” haline dönüþtüðü görülebilir. Bugün dünyada yaklaþýk 14 ülkede 250 bin kýz ve erkek çocuðun savaþlarda asker olarak kullanýldýðý bilinmektedir. Bu nedenle ilgili BM sistemi içinde tüm taraflarýn çocuklarý koruma sorumluluklarýný uluslararasý insani ve insan haklarý hukuku kapsamýnda yerine getirmeleri gerekmektedir. Günümüzde çocuk askerlerin azaltýlmasý için uluslararasý hukukun çocuk haklarýnýn geliþmesinde ve çocuklarýn korunabilmesinde çocuk haklarýný güvence altýna almasý birincil öncelik ise, uluslararasý güvenlik alanýnda da çocuklarýn temel alýndýðý çalýþmalarýn artýrýlmasý bir diðer önceliktir.
Anahtar Kelimeler: Uluslararasý Ýliþkiler, Çocuk Askerler, Savaþ, Çocuk Haklarý, Suriye Savaþý
|
