Giriþ: Okumuþ tarafýndan (2011:47) “Ýnsanýn sosyal hayatta varoluþ mekaný” olarak tanýmlanan bedenin en fazla önem verilen özelliklerinden biri de cinsiyettir (User, 2010). Bedene yönelen en aðýr tahakkümlerden biri olan þiddet de bu cinsiyet faktöründen etkilenmekte ve kadýnlar hayatlarýnýn her döneminde farklý þiddet biçimleriyle yüz yüze gelme tehlikesini erkeklere oranla daha yüksek düzeyde yaþamaktadýr. Günümüzde kadýna yönelik þiddetin tüm formlarý farklý þekillerde kadýný etkilemesine raðmen cinsel þiddet fiziksel, ruhsal, duygusal, sosyal ve ekonomik etkileri olmasý nedeniyle özellikli bir yere sahiptir. Dünya Saðlýk Örgütü, Dünya Þiddet ve Saðlýk Raporu’nda cinsel þiddet “bireyin rýzasý olmadan, baský kullanarak ya da rýzasýnýn aranmayacaðý durumlarda herhangi bir cinsel hareket, giriþim, cinsel içerikli sözler ile fiziksel, ruhsal ve sosyal zarar görmesi” olarak tanýmlanmaktadýr (WHO, 2017:149). Bu tanýmdan da anlaþýlacaðý üzere cinsel saldýrý kiþiye dokunmaktan, sarýlmaktan tecavüze kadar geniþ bir yelpazede deðerlendirilen bir dizi durumu kapsamaktadýr. Tecavüz ya da ýrza geçme ise cinsel saldýrýnýn en uç noktasýdýr ve “maðdurun rýzasý olmadan gerçekleþen penetrasyon” olarak tanýmlanmaktadýr. Cinsel þiddete erkeklere oranla kadýnlarýn daha fazla maruz kaldýklarý bilinmektedir. Bu nedenle cinsel þiddet sonrasý müdahale genellikle kadýnlar üzerine þekillenmektedir. Cinsel þiddete maruz kalan kadýnlarýn öncelikle her boyutuyla saðlýk hizmetine olan ihtiyacý, sadece fiziksel olarak taný ve tedavi boyutunda deðil, cinsel saldýrýnýn doðasý gereði psikolojik, duygusal, sosyal ve ekonomik anlamda saðlýðýn bileþenlerini de ön plana çýkarýcý müdahalelere duyulan ihtiyacý arttýrmaktadýr. Bu baðlamda cinsel saldýrýya maruz kalan kadýnlara yapýlan müdahalede týbbi sosyal hizmet müdahalesinin önemli bir yeri bulunmaktadýr. Amaç: Bu çalýþma cinsel þiddet sonrasý yapýlan týbbi sosyal hizmet müdahalelerinin incelenmesi amacýyla gerçekleþtirilmiþtir. Kapsam: Bu çalýþmanýn kapsamýný sadece bireysel olarak cinsel saldýrýya maruz kalan maðdurla deðil, ailesiyle, çevresiyle, toplumla bireysel, grup ve toplum düzeyinde yapýlandýrýlan týbbi sosyal hizmet müdahaleleri oluþturmaktadýr. Bu çerçevede mikro, mezzo ve makro düzey müdahaleler ele alýnmýþtýr. Bulgular: Cinsel saldýrý maðdurlarýyla mikro düzeyde yapýlacak sosyal hizmet uygulamalarýnda maðdurun iyileþme sürecinin hangi aþamasýnda olduðunu bilmek, uygulama yapacak sosyal hizmet uzmanýnýn nereden baþlayacaðýný bilmesi açýsýndan önemlidir. Cinsel saldýrý sonrasýnda iyileþme evresi kriz evresi, kýsa dönem evre ve uzun dönem ya da bütünleþme evresi olarak üç farklý evrede ele alýnmaktadýr (Katz, 1993). Kriz evresinde cinsel saldýrý maðduruna yapýlacak müdahale yaþadýðý olaydan kaynaklanan acýnýn azaltýlmasý amacýyla ilk yardýmýn yapýlmasý ve sonrasýnda eski fonksiyonelliðine tekrar dönmesini saðlamaktýr. Cinsel saldýrý sonrasý mezzo düzey müdahaleler grup çalýþmalarýný oluþturmaktadýr. Cinsel saldýrý maðdurlarý ile gerçekleþtirilen grup çalýþmalarýnda maðdurun eðitilmesi, güçlendirilmesi ya da saldýrýnýn acýsýndan kurtarýlarak tedavi edilmesi amaçlanabilir. Cinsel saldýrý sonrasý müdahalede grup çalýþmalarýnýn kullanýlmasý ile birlikte maðdurlarýn suçluluk, utanma, öfke gibi duygularýnýn grup ortamýnda paylaþýlmasýna olanak saðladýðý için önemli bir sosyal hizmet uygulamasý olarak ön plana çýkmaktadýr. Cinsel saldýrý sonrasý makro düzey müdahaleler ise politika geliþtirmeyi ve toplumsal farkýndalýklarý geliþtirmeyi kapsamaktadýr. Bu çerçevede sosyal hizmet müdahalesi topluma yönelik farkýndalýk çalýþmalarýný yürütmek ya da cinsel saldýrý ile ilgili proje geliþtirme süreçlerinde etkin rol almak olarak sýralanabilir. Sonuç: Bu baðlamda sonuç olarak cinsel þiddet maðduruyla bire bir yapýlan mikro düzeyde sosyal hizmet müdahalenin yanýnda, grup ortamýnda ve toplumsal düzeyde yapýlan sosyal hizmet müdahalelerinin bir bütün olarak saðlýk alanýnda önemli bir yeri bulunmaktadýr. Bu nedenle bu uygulamayý gerçekleþtiren sosyal hizmet uzmanlarýnýn cinsel saldýrýyla, ilgili mevzuatla ve diðer kurum ve kuruluþlarýn verdiði hizmetlere hakim olmasý, danýþmanlýk, arabuluculuk, hak savunuculuðu, harekete geçiricilik gibi rollerinin ön planda tutmasý gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Cinsel þiddet, Kadýn, Sosyal hizmet müdahalesi.
|
