Giriş: Okumuş tarafından (2011:47) “İnsanın sosyal hayatta varoluş mekanı” olarak tanımlanan bedenin en fazla önem verilen özelliklerinden biri de cinsiyettir (User, 2010). Bedene yönelen en ağır tahakkümlerden biri olan şiddet de bu cinsiyet faktöründen etkilenmekte ve kadınlar hayatlarının her döneminde farklı şiddet biçimleriyle yüz yüze gelme tehlikesini erkeklere oranla daha yüksek düzeyde yaşamaktadır. Günümüzde kadına yönelik şiddetin tüm formları farklı şekillerde kadını etkilemesine rağmen cinsel şiddet fiziksel, ruhsal, duygusal, sosyal ve ekonomik etkileri olması nedeniyle özellikli bir yere sahiptir. Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Şiddet ve Sağlık Raporu’nda cinsel şiddet “bireyin rızası olmadan, baskı kullanarak ya da rızasının aranmayacağı durumlarda herhangi bir cinsel hareket, girişim, cinsel içerikli sözler ile fiziksel, ruhsal ve sosyal zarar görmesi” olarak tanımlanmaktadır (WHO, 2017:149). Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere cinsel saldırı kişiye dokunmaktan, sarılmaktan tecavüze kadar geniş bir yelpazede değerlendirilen bir dizi durumu kapsamaktadır. Tecavüz ya da ırza geçme ise cinsel saldırının en uç noktasıdır ve “mağdurun rızası olmadan gerçekleşen penetrasyon” olarak tanımlanmaktadır. Cinsel şiddete erkeklere oranla kadınların daha fazla maruz kaldıkları bilinmektedir. Bu nedenle cinsel şiddet sonrası müdahale genellikle kadınlar üzerine şekillenmektedir. Cinsel şiddete maruz kalan kadınların öncelikle her boyutuyla sağlık hizmetine olan ihtiyacı, sadece fiziksel olarak tanı ve tedavi boyutunda değil, cinsel saldırının doğası gereği psikolojik, duygusal, sosyal ve ekonomik anlamda sağlığın bileşenlerini de ön plana çıkarıcı müdahalelere duyulan ihtiyacı arttırmaktadır. Bu bağlamda cinsel saldırıya maruz kalan kadınlara yapılan müdahalede tıbbi sosyal hizmet müdahalesinin önemli bir yeri bulunmaktadır. Amaç: Bu çalışma cinsel şiddet sonrası yapılan tıbbi sosyal hizmet müdahalelerinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Kapsam: Bu çalışmanın kapsamını sadece bireysel olarak cinsel saldırıya maruz kalan mağdurla değil, ailesiyle, çevresiyle, toplumla bireysel, grup ve toplum düzeyinde yapılandırılan tıbbi sosyal hizmet müdahaleleri oluşturmaktadır. Bu çerçevede mikro, mezzo ve makro düzey müdahaleler ele alınmıştır. Bulgular: Cinsel saldırı mağdurlarıyla mikro düzeyde yapılacak sosyal hizmet uygulamalarında mağdurun iyileşme sürecinin hangi aşamasında olduğunu bilmek, uygulama yapacak sosyal hizmet uzmanının nereden başlayacağını bilmesi açısından önemlidir. Cinsel saldırı sonrasında iyileşme evresi kriz evresi, kısa dönem evre ve uzun dönem ya da bütünleşme evresi olarak üç farklı evrede ele alınmaktadır (Katz, 1993). Kriz evresinde cinsel saldırı mağduruna yapılacak müdahale yaşadığı olaydan kaynaklanan acının azaltılması amacıyla ilk yardımın yapılması ve sonrasında eski fonksiyonelliğine tekrar dönmesini sağlamaktır. Cinsel saldırı sonrası mezzo düzey müdahaleler grup çalışmalarını oluşturmaktadır. Cinsel saldırı mağdurları ile gerçekleştirilen grup çalışmalarında mağdurun eğitilmesi, güçlendirilmesi ya da saldırının acısından kurtarılarak tedavi edilmesi amaçlanabilir. Cinsel saldırı sonrası müdahalede grup çalışmalarının kullanılması ile birlikte mağdurların suçluluk, utanma, öfke gibi duygularının grup ortamında paylaşılmasına olanak sağladığı için önemli bir sosyal hizmet uygulaması olarak ön plana çıkmaktadır. Cinsel saldırı sonrası makro düzey müdahaleler ise politika geliştirmeyi ve toplumsal farkındalıkları geliştirmeyi kapsamaktadır. Bu çerçevede sosyal hizmet müdahalesi topluma yönelik farkındalık çalışmalarını yürütmek ya da cinsel saldırı ile ilgili proje geliştirme süreçlerinde etkin rol almak olarak sıralanabilir. Sonuç: Bu bağlamda sonuç olarak cinsel şiddet mağduruyla bire bir yapılan mikro düzeyde sosyal hizmet müdahalenin yanında, grup ortamında ve toplumsal düzeyde yapılan sosyal hizmet müdahalelerinin bir bütün olarak sağlık alanında önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu nedenle bu uygulamayı gerçekleştiren sosyal hizmet uzmanlarının cinsel saldırıyla, ilgili mevzuatla ve diğer kurum ve kuruluşların verdiği hizmetlere hakim olması, danışmanlık, arabuluculuk, hak savunuculuğu, harekete geçiricilik gibi rollerinin ön planda tutması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Cinsel şiddet, Kadın, Sosyal hizmet müdahalesi.
|
