Keywords:

Ulusal ve uluslararası sınavlarda matematik dışındaki alanlarda kızların akademik başarısının erkeklerden oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Büyük örneklemler üzerinde yürütülen meta analiz çalışmalarında, hem ortaokul, lise hem de üniversite düzeylerinde kızların okul derslerinde erkeklerden daha başarılı oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Erkeklerin kızlara göre akademik alanda neden daha az başarılı olduklarının gerekçelerine ilişkin araştırmalar, aradaki farkın kişisel ve motivasyonel faktörlerden kaynaklanabileceğini göstermektedir. Kızların daha fazla der çalışmaları, çalışarak başarılı olmaya yönelik olumsuz algı, erkeklerin çoğu zaman okuldaki akademik görevlerden, öğretmelerin kızlardan hem akademik başarı beklentilerinin daha yüksek olması, kızların daha yüksek motivasyona sahip olmaları ve kalıpyargı tehdidi kızların daha başarılı olmalarının nedenleri arasındadır. Kalıpyargı tehdidinin erkek öğrencilerin akademik başarısı üzerine araştırma literatürü, batı toplumlarına ait olup Türkiye’de yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Literatüre büyük katkı sunacak bu araştırmada üniversite düzeyinde dil alanındaki kalıpyargı tehdidinin erkek öğrencilerin akademik başarısı üzerinde etkisi incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca kalıpyargı farkındalığı ve durumluk kaygının kalıpyargı tehdidi ile akademik başarı arasındaki aracılık etkisine de bakılmıştır. Araştırma amacı doğrultusunda tasarlanan yarı deneysel çalışmada, bir deney ve bir kontrol grubu yer almaktadır. Deney grubunda kalıpyargı tehdidini ortaya çıkarmak için, akademik alanda kızlar lehine görülen cinsiyet farkına vurgu yapılmış ve bu çalışmanın amacının cinsiyet farkını belirlemek olduğu vurgulanmıştır. Açıklama sonrası, okuduğunu anlama testi yapılmış, test bitiminde durumluk kaygı ve kalıpyargı farkındalığı ölçekleri uygulanmıştır. Kontrol grubunda ise başta herhangi bir açıklama yapılmamış, bunun dışındaki uygulamalar deney grubu ile benzer biçimde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya üniversite ikinci sınıfa devam eden 140 öğrenci katılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin, 71’i deney 69’u ise kontrol grubunda yer almaktadır. Deney grubundaki öğrencilerin 31’i erkek 40’ı kadın, kontrol grubundaki öğrencilerin ise 33’ü erkek, 36’sı ise kadındır. Katılımcıların yaş ortalaması 21.75’tir (ss=2,71). Araştırma verileri, okuduğunu anlama testi, durumluk kaygı envanteri ve kalıpyargı farkındalığı ölçeği ile toplanmıştır. Ayrıca öğrencilere yaş, cinsiyet ve önceki yıl akademik başarıları da sorulmuştur. Araştırma 2022 yılı Nisan ayı içerisinde, yüzyüze, basılı kağıtlar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Kalıpyargı tehdidinin akademik başarı üzerine etkisini belirlemek için 2x2 (Cinsiyet: Erkek-kadın), (Kalıpyargı tehdidi: deney, kontrol) iki yönlü ANOVA testi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, iki ana etki ve bir etkileşim etkisinin test performansını etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır. Grubun ana etkisi (F=.585, p>.05) deney ve kontrol grupları arasında fark olmadığını göstermektedir. Cinsiyet ana etkisi (F=1.326, p>.05) kadın ve erkek grupları arasında fark olmadığını göstermektedir. Grup ve cinsiyet etkileşim etkisi de (F=.077, p>.05) fark deney ve kontrol gruplarında yer alan kadın ve erkek katılımcılar arasında fark olmadığını göstermektedir.. Aracı değişkenlere ilişkin bulgulara göre, bilgi testi sonucu ile kalıpyargı farkındalığı (r=.008, p=966) ve durumluk kaygı (r=.181, p=616) arasında anlamlı ilişki bulunmamaktadır. Deney ve kontrol gruplarında yer alan erkek katılımcılar arasında, durumluk kaygı (t=.695, p=.490) ve kalıpyargı farkındalığı (t=1.719, p=.091) açısından anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Bu çalışmada elde edilen bulgular, dil alanında erkek öğrencilere yönelik kalıpyargı tehdidinin, erkeklerin akademik başarıları üzerine etkisinin olmadığını göstermektedir. Deney ve kontrol gruplarında yer alan erkek katılımcıların dil alanındaki akademik başarıları benzerdir. Aynı zamanda kadın ve erkek katılımcılar arasında akademik başarı açısından da bir farklılık bulunmamaktadır. Deney grubundaki erkek katılımcıların akademik başarıları ile durumluk kaygıları ve kalıpyargı farkındalıkları arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Son olarak hem erkek hem de kadın katılımcılarda kalıpyargı farkındalığının oldukça yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonuçları, kalıpyargı farkındalığının akademik başarı üzerine etkisi olmadığını gösterse de alt kademe örgün eğitim kademelerinde de bu araştırmanın tekrarlanmasında fayda bulunmaktadır. Üniversite öğrencilerinde kalıpyargı farkındalığı öğrencilik deneyimleri sonucunda meydana gelmiştir. Dolayısıyla bu öğrenciler ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde de benzer algılara sahip olabilirler. Dil alanında erkek öğrenciler aleyhine kalıpyargı farkındalığının yüksekliği çok fazla dikkate alınmasa da eğitim alanında bir sorunun göstergesi olarak değerlendirilebilir. Kız öğrencilere öğretmenlerin daha fazla destek veriyor olmaları, mevcut bakış açısında bir sorun olarak görülmemektedir. Bu durumun toplumda daha fazla oranda paylaşılması, uzun vadede erkek ve kız öğrenciler arasındaki akademik başarı farkının daha da büyümesine yol açabilir. Yapılacak araştırmalar sorunun gündeme gelmesi açısından da faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kalıpyargı tehdidi, cinsiyet farklılıkları, durumluk kaygı