Tarih, devletlerin ve imparatorluklarýn çok farklý amaç ve sebeplere dayanan, çeþitli þekillerde gerçekleþen yýðýnla iþbirliði ve ittifak ile doludur. Devletlerin oluþturduðu ittifak þekillerini etkileyen temel unsurlardan bir tanesi olan ortak tehdit algýlamasý veya ortak tehdidin varlýðý; ayný zamanda taraflarýn karþýlaþtýðý sorunlar ve birbirleriyle yaþadýklarý krizleri anlamlandýrma noktasýnda da önemli veriler sunabilmektedir. Ýki ülkenin karþý karþýya olduðu krizler ekseninde deðerlendirildiðinde siyasi karar vericilerin tehdit ve güvenlik algýlamalarý, söylemsel tutum ve etkileri ile kamuoyu yaratma þekilleri, ittifak iliþkileri bakýmýndan devletleri mevcut ittifak paradigmasýný sorgulamaya zorlayabilmektedir.
Bu baðlamda, Türkiye’nin ABD ile 1952 senesinde NATO üyeliði ile temelleri atýlan müttefiklik iliþkisinin Soðuk Savaþ boyunca küçük sarsýntýlara raðmen ittifakýn doðasýna uygun bir profil çizdiði görülmüþtür. Soðuk Savaþ sonrasý ortamýnda da iki müttefikin ikili ve bölgesel konularda büyük ölçüde paralel politikalar benimsediði tespit edilebilir. Ancak 11 Eylül sonrasý yaþanan kýrýlmalar ve krizler, iki müttefikin karar vericileri etkisinde þekillenen tehdit ve ittifak algýlamalarýndaki farklýlýklar, Türk-Amerikan ittifakýnda paradigmik deðiþimi zorlamaya devam etmektedir. Ýki ülke arasýnda erozyona uðrayan ‘stratejik ortaklýk’ ekseninde ittifak iliþkisinin niteliðindeki dönüþümü, ABD ulusal güvenlik strateji belgeleri ile siyasi aktörlerin söylemleri ýþýðýnda güvenlik ve tehdit algýlamalarýndaki farklýlaþmalarý ortaya koyarak görmek mümkün olabilecektir.
Bildirinin temel odak noktasý Türk Amerikan ittifakýnýn içerik ve model anlamýnda hangi yönde ve nasýl bir dönüþüm geçirdiðidir ve bu dönüþüm 2003 sonrasý yaþanan bölgesel krizler ve karþýlaþmalar çerçevesinde deðerlendirmeye çalýþýlmaktadýr. Bu anlamda “stratejik” veya “model” ortaklýk ekseninden sapmalarýn, iki devlet arasýndaki iliþkilerdeki güvenlik temelli paradigma deðiþimine ve iliþkilerin konumlandýðý yeni çerçeveye yönelik eleþtirel bir analiz yapýlmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Ýttifak Ýliþkileri, Stratejik Ortaklýk, Türk-Amerikan Ýttifaký, Türk Dýþ Politikasý, Ulusal Güvenlik
|
