Bu çalýþmanýn amacý, eðitimde yabancýlaþma kavramýný sosyolojik boyutuyla inceleyerek deðerlendirmektir. Bu kavram, yirminci yüzyýlýn ikinci yarýsýndan itibaren önce kuramsal daha sonra da ampirik çalýþmalarla alanyazýndaki yerini almýþtýr. Bu çalýþmalar içinde Amerikalý sosyolog Seeman’ýn araþtýrmalarý, yabancýlaþmanýn bir kavram olarak ortaya konulmasý, daha iyi anlaþýlmasý ve boyutlandýrýlmasý bakýmýndan son derece önemlidir. Yabancýlaþma için alanyazýnda farklý araþtýrmacýlar tarafýndan da kabul gören bu boyutlar, Güçsüzlük (Powerlessness), Anlamsýzlýk (Meaninglessness), Normsuzluk/ Kuralsýzlýk (Normlessness), Yalýtýlmýþlýk (Isolation) ve Kendine Yabancýlaþmadýr (Self-estrangement). Bu boyutlar, yabancýlaþma kavramýnýn anlaþýlýrlýðýný ve kapsamýný da görünür hale getirmiþtir. Sanayi devrimiyle birlikte üretim biçimi farklýlaþmýþ, üretim iliþkileri yeniden þekillenmiþ ve iþçi sýnýfý ortaya çýkmýþtýr. Bu süreçte eðitim kurumundan beklenen, sistemi özümseyip, devam ettirecek nitelikte bireyler yetiþtirmesidir. Eðitimin araç olarak görüldüðü bu bakýþ açýsý, bireyin sistemin bir parçasý olarak tanýmlanmasýna ve dolayýsýyla da bireyin, nesne durumuna dönüþmesine yol açmýþtýr. Bireyin nesne durumuna dönüþmesiyle de birlikte eðitimde yabancýlaþma kavramý ortaya çýkmýþtýr. Özne ve nesne algýlarý arasýndaki iliþkilerin bölünmüþlüðü, bireyleri içine doðduðu toplumdan, bu çalýþmanýn amacý çerçevesinde ise eðitim kurumlarýnda yakýn çevresinden ve ortamdan uzaklaþtýrmaktadýr. Eðitim kurumlarýnda öðrencilerin okul örgütlerine yabancýlaþmasý üzerine yapýlan çalýþmalar genel olarak, eðitim sisteminin yapýsý, ailenin sosyo-demografik yapýsý, okul kültürü ve iklimi, bireyin özellikleri ile medyayý da kapsayan çevre üzerinde odaklanmaktadýr. Öðretmenlerin yabancýlaþmasýna yönelik ise ekonomik yapý, kültürel yapý, teknolojik yapý, politik ve hukuki yapý ile kentleþme olmak üzere çevresel; yönetim biçimi, örgütün büyüklüðü, üretim biçimi ve çalýþma koþullarý olmak üzere ise örgütsel etmenler üzerinde durulmaktadýr. Bu çalýþmada bu etmenlerin tümü sosyolojik bakýþ açýsý çerçevesinde ele alýnmaya çalýþýlacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Eðitim kurumu, Yabancýlaþma, Yabancýlaþmanýn boyutlarý
|
