Sunumda MÖ. beþinci yüzyýl Atina’sýnda yaþamýþ üç büyük tragedya yazarýndan biri olan Sophokles’in Kral Oidipus ve Antigone’sini analiz edeceðiz. Önce trajik, yazgý ve hamartia (bilmeden yapýlan hata) kavramlarýný tanýmlayýp, bunlarýn söz konusu tragedyalarda nasýl bir rol oynadýðýný ve birbiri ile nasýl bir iliþki içinde olduðunu belirgin kýlmaya çalýþacaðýz. Bunun için, Aristoteles’in Poetika ve Nietzsche’nin Tragedyanýn Doðuþu eserlerini referans kaynaklar olarak kullanacaðýz. Amacýmýz yaklaþýk 2500 yýl sonra dahi daha iyilerinin yazýlmadýðý söylenebilecek Yunan tragedyalarýndan en baþat olan bu iki eserde insana, yaþama dair neyin gizli olduðunu açýða çýkarmak. Kral Oidipus’ta Oidipus yazgýsýndan kaçmaya çalýþýrken babasýný öldürmüþ, bu hamartia onu annesiyle evlenip ondan çocuk sahibi olmaya götürmüþtür. Sonunda kenti salgýn hastalýklar sardýðýnda nedeninin kendi hamartiasý olduðu bilmecesini çözüp kendi kendini kör ederek cezalandýrmýþ ve ülkesini terk etmiþtir. Lanet, Antigone’de de devam eder. Oidipus’un krallýk için kavgaya tutuþan iki oðlu da ölür. Amca Kral Kreon birinin (Polyneikes) defnine yurduna ihanet ettiði gerekçesiyle izin vermez. Bu, ölüleri saygýyla uðurlama kutsalýnýn çiðnenmesidir. Kreon düþtüðü hamartianýn bedelini oðlu ve karýsýný kaybederek ödeyecektir. Ama abisini kutsal görev adýna gizlice defneden Antigone de ölecektir. Hamartia bu tragedyalarda zorunlu öðedir, yazgýnýn iþlemesine aracýlýk eder. Trajik ise hamartia sonucu deðerlerin çatýþmasý halidir. Kral Oidipus’ta Oidipus bir kentin hem kurtarýcýsý hem felaketine neden olan figürdür. Antigone ise abisini defnetmekle kutsal/tanrýsal deðerler adýna hareket etse de, kralýn hükmüne karþý gelerek nomos’a baþkaldýrmýþtýr. Bize göre, bu kurucu-yýkýcý, physis-thesis, kadýn-erkek vb. arasýndaki deðer çatýþmasý insanýn ne yaparsa yapsýn kaçamayacaðý bir çatýþmadýr.
Anahtar Kelimeler: Antigone, Kral Oidipus, kader, hamartia, trajik
|
