Dünyada her þey hammadde kaynaklarýna baðlýdýr. Savaþlar ve barýþ dönemleri, daha çok hammadde kaynaklarýnýn bulunduðu bölgelerde, açýktan ya da gizli birtakým mücadeleler sonucunda yaþanmaktadýr. Sanayileþmesini tamamlayan devletler, gücünü artýrmak ve nüfuz alanýný geniþleterek dünyaya üstünlüðünü kabul ettirmek için, sanayileþememiþ; fakat zengin hammaddelere sahip olan devletler üzerine politik ya da ekonomik güç kullanarak egemenlik alanýný geniþletmeye çalýþmýþlardýr. 19. yüzyýldan itibaren geliþen rafineri teknolojisi ile içten yanmalý motorlarýn keþfiyle, petrolün sanayiden ulaþýma her alanda kullanýlmaya baþlanmasý, sanayileþmiþ ülkeler arasýnda petrol kaynaklarý üzerinde yoðun bir rekabeti açýða çýkarmýþtýr. Bu geliþme, birer petrol deposu konumunda bulunan Ortadoðu ve Kafkaslarý ve doðal olarak da bu topraklarý hakimiyeti altýnda bulunduran Osmanlý Ýmparatorluðu'nu, emperyalist ülkelerin gözünde hedef ülke haline getirmiþtir. Baþta Ýngiltere, Fransa ve Almanya olmak üzere petrol endüstrisine sahip kapitalist devletler, gözlerini petrol bulunan Osmanlý topraklarýna çevirmiþlerdir. Özellikle Mezopotamya bölgesinde araþtýrmalar yapan emperyalist devletler, bölgede bulunan zengin petrol yataklarýna dair haritalar hazýrlamaya ve haritalar üzerinden ileriye yönelik politikalar tasarlamaya baþlamýþlardýr. Bu politikalarýn gereði olan ve ayrýca da uluslararasý iþ ve iktisat faaliyetlerinin en temel ve basit þekli olan ticaret, güçlenebilmek için yabancý doðrudan yatýrýmlarý Osmanlý topraklarýna getirmiþtir. Osmanlý Ýmparatorluðu'nda doðrudan yabancý yatýrýmlara bakýldýðýnda, demiryollarý yapýmý için gelen yabancý sermayenin büyük farkla en yüksek paya sahip olduðu görülmektedir. Bu nedenle 19. yüzyýlýn ikinci yarýsýndan itibaren Osmanlý topraklarýnda inþa edilmeye baþlanan demiryollarý, Osmanlý ülkesine doðrudan nüfuz etmek ve petrol kaynaklarýna ulaþýp sistemli bir þekilde sömürebilmek amacýna yönelik olarak Ýngiltere, Fransa ve Almanya arasýnda kýyasýya bir rekabete yol açmýþtýr. Büyük Güçler, Osmanlý'nýn petrol yataklarýnýn bulunduðu Mezopotamya bölgesi üzerine þiddetli bir demiryolu imtiyaz mücadelesine giriþirlerken, Osmanlý yönetimi ise, petrol bölgelerini koruma çabasýndadýr. Bu bildiride, bu devletlerin ve Osmanlý yönetiminin uyguladýðý petrol politikalarý anlatýlmaya çalýþýlacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Osmanlý Devleti, Mezopotamya, Petrol, Büyük Devletler, Emperyalizm.
|
