Bu araþtýrmada okul öncesi öðretmenlerinde tükenmiþlik ile deðiþime direnç arasýndaki iliþkinin incelenmesi amaçlanmýþtýr. Araþtýrmada tükenmiþlik baðýmsýz deðiþken, deðiþime direnç ise baðýmlý deðiþken olarak ele alýnmýþtýr. Ayrýca farklý demografik özelliklerin her iki deðiþken üzerinde ne derece etkili olduðunun belirlenmesi de amaçlanmýþtýr. Araþtýrmada iliþkisel tarama modelinden nicel desen kullanýlmýþtýr. Çalýþma grubunu Ýstanbul ilinin farklý ilçelerinde, Millî Eðitim Bakanlýðý’na baðlý devlet ve özel baðýmsýz anaokullarýnda ve anasýnýflarýnda görev yapmakta olan 150 okul öncesi öðretmeni oluþturmaktadýr. Veri toplama aracý olarak araþtýrmacý tarafýndan hazýrlanan ve araþtýrmaya katýlan öðretmenlerin bazý demografik özelliklerini belirleyen Öðretmen Kiþisel Bilgi Formu; öðretmenlerin mesleki tükenmiþlik düzeylerini belirleyen, Maslach, Jackson ve Schwab (1986) tarafýndan geliþtirilip Ýnce ve Þahin (2015) tarafýndan Türkçe’ye uyarlanan Maslach Tükenmiþlik Envanteri-Eðitimci Formu; öðretmenlerin deðiþim olgusuna olan direnç düzeylerini belirleyen, Oreg (2006) tarafýndan geliþtirilip Çalýþkan (2019) tarafýndan Türkçe’ye uyarlamasý gerçekleþtirilen Deðiþime Direnç Ölçeði kullanýlmýþtýr.
Verilerin analizinde istatistiki paket programlardan yararlanýlmýþtýr. Öncelikle her iki veri toplama aracýnda yer alan ifadelerin güvenirliðini tespit etmek için tüm alt boyutlarýn Cronbach Alfa katsayýsý hesaplanmýþtýr. Güvenirlik analizinin ardýndan verilerin normal daðýlýp daðýlmadýðýný belirlemek ve uygun istatistikleri seçmek amacýyla normallik testleri yapýlmýþ, verilerin ölçekler ve ölçeklerin alt boyutlarý bazýnda normal daðýlmadýðý görülmüþtür. Bu nedenle analizlerde nonparametrik testler kullanýlmýþ; ilgili deðiþkenlerin cinsiyete, çalýþýlan okulun türüne (devlet/özel) ve medeni duruma göre anlamlý bir farklýlýk gösterip göstermediðini belirlemek için Mann-Whitney U testi; yaþ, öðrenim durumu, mezun olunan bölüm, toplam meslek yýlý, istihdam türü (kadrolu/sözleþmeli/ücretli), okulda geçirilen hizmet süresine baðlý olarak anlamlý bir farklýlýk gösterip göstermediðini belirlemek amacýyla Kruskal Wallis testi; öðretmenlerin tükenmiþlikleri ile deðiþime direnç seviyeleri arasýndaki iliþkiyi belirlemek için Spearman Brown Korelasyon analizi yapýlmýþtýr.
Araþtýrmanýn sonucunda katýlýmcý öðretmenlerin deðiþime direnç ve tükenmiþlik puanlarýnýn cinsiyete, yaþa, okulun özel ya da devlet okulu olmasýna göre anlamlý bir fark oluþturmadýðý görülmüþtür. Bununla birlikte katýlýmcý öðretmenlerin tükenmiþliðin tüm alt boyutlarýndan aldýklarý puan ortalamalarý öðrenim durumlarýna ve mezun olduklarý bölüme göre, tükenmiþliðin Duygusal Tükenme ve Duyarsýzlaþma alt boyutlarýndan aldýklarý puan ortalamalarý istihdam türüne göre, deðiþime direnç ve Davranýþsal Tepki alt boyutundan aldýklarý puan ortalamalarý okuldaki hizmet sürelerine göre farklýlýk göstermiþtir. Araþtýrmadan edinilen diðer bulgu ise öðretmenlerin deðiþime direnç ile tükenmiþlik ve Duygusal Tükenme ve Duyarsýzlaþma alt boyut puan ortalamalarý arasýnda pozitif, Kiþisel Baþarý arasýnda ise negatif yönlü anlamlý bir iliþkinin çýkmýþ olmasýdýr. Biliþsel, Duygusal ve Davranýþsal Tepki’lerden her birinin Duygusal Tükenme ve Duyarsýzlaþma ile pozitif, Kiþisel Baþarý ile negatif bir iliþkisinin olduðu görülmüþtür. Bu bulgulardan hareketle öðretmenlerde tükenmiþlik arttýkça deðiþime direncin artacaðý söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Tükenmiþlik, Deðiþime Direnç, Okul Öncesi
|
