Ben kimim, ne istiyorum, insanlýðýn var oluþundan itibaren doðal merak ile cevap bulmak istediði sorulardandýr. Felsefe tarihi boyunca bu soruya dikkate deðer cevaplar verilmiþ, düþünce zenginliði meydana gelmiþtir. Günümüzde ahlaki, sosyal, kültürel, siyasal alanlarý kapsayan problemler göz önüne alýndýðýnda nihayetinde insanýn kim, ne olduðu, ne istediði üzerine düþünmenin, cevap aramanýn gerekliliði ortaya çýkar.
XIII. Yüzyýl Türk düþünürlerinden Hacý Bektaþ Veli yaþadýðý dönemin siyasi, sosyo-kültürel, ekonomik, ahlaki problemlerine karþýn çözüm olabilecek insan-ý kamil, evrensel insan anlayýþýný ortaya koyar. Bu insan doðasýyla, eylemleriyle evrensel ahlak anlayýþýnýn hazýrlayýcýsý olur. Hacý Bektaþ ve Bektaþilikte insan anlayýþý ile geçmiþ ve þimdi baðlantýsý kurulur, günümüz problemlerin çözümüne cevap verir. Ýnsaný soyut, kapalý varlýk olarak ele almadýðý için evrendeki insan-toplum iliþkilerine uygun bir yaþam ortaya çýkar.
Yaþam insanýn kendini, toplumunu anlamasýna yardýmcý olan koþuldur. Hacý Bektaþ’ýn yaþadýðý Anadolu’da toplumlarýn ihtiyaçlarý doðrultusunda anlayýþ geliþtirdiði ifade edilebilir. Ancak düþünceleri bütün insanlýðý cem eden sevgi, hoþgörü temellidir. Bundan dolayý toplumlar üzerinde etkisi fazla olmuþtur. Çalýþmada amaç Hacý Bektaþ ve Bektaþilikte yer eden insanýn ne olduðu ve ne olmasý gerektiðini anlamaktýr.
Hacý Bektaþ ve Bektaþilik’te insan anlayýþý Dört Kapý Kýrk Makam, Eline Beline Diline, Üç Sünnet Yedi Farz, Tevella Teberra ilkeleri üzerine sistemleþir. Ýnsan ilkeler doðrultusunda tabiatýnda gönül, aþk, akýl, iman, ilmi fark ederek geliþme gösterir. Teorik ve uygulamaya yönelik olan ilkeler ile insanýn kendini bilmesi ve özünü anlamasý mümkün olacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Hacý Bektaþ Veli, Ýnsan, Kamil, Dört Kapý Kýrk Makam, Eline Beline Diline, Üç Sünnet Yedi Farz, Tevella Teberra
|
