Mükelleflerin malî yükümlülük için belli bir mal varlýðýna sahip olmalarý gerektiði izahtan varestedir. Malî durum ile dinî yükümlülük arasýndaki iliþki genellikle nisap kavramý çerçevesinde ele alýnmaktadýr. Nisaba sahip olanlar zengin kabul edilmiþ ve zekât vermekle yükümlü olmuþlardýr. Fakat nisapta zikredilen bu zenginlik ölçüsü Ýslam hukukundaki malî mükellefiyetlerin tamamý için geçerli deðildir. Bu zenginliðin geçerli olmadýðý malî mükellefiyetlerden bir tanesi hac ibadetidir.
Ýslam hukukçularý, “Yoluna gücü yetenin o evi ziyaret etmesi, Allah’ýn insanlar üzerinde bir hakkýdýr.” (Âl-i Ýmrân 3/97) ayetinde geçen “yoluna gücü yeten” ifadesini delil getirerek haccýn farz olmasý için istitâatin (güç yetirme) þart olduðunda ittifak etmiþlerdir. Söz konusu bu istitâat, hac yükümlülüðü doðuran malî durumdur. Ýstitâatin bedenî ve malî olmak üzere iki yönü bulunmaktadýr. Hanefî ve Malikîlere göre haccýn farz olmasý için her iki yönüyle istitâatin mevcut olmasý gerekir. Þafiî ve Hanbelîlere göre ise sadece malî olarak güç yetirmekle hac farz olur. Yani bedenî istitâati olmadýðý halde malî istiâati olan kiþinin kendi adýna bir kimseyi hacca göndermesi gerekir. Dolayýsýyla bedenî istitâati olmayýp malî istitâati olan kiþiye Hanefî ve Malikîlere göre hac farz olmazken diðer iki mezhebe göre farz olmaktadýr.
Bu çalýþmada hac yükümlülüðünü doðuran malî durumun tanýmý ve hac yükümlülüðü sabit olduktan sonra malî durumdaki deðiþiklilerin hac yükümlülüðüne etkisi fýkýh eserlerine müracaat edilerek ele alýnmýþtýr. ORCID NO: 0000-0003-3156-2738
Anahtar Kelimeler: Hac, Ýstitâat, Malî Yükümlülük
|
