Avrupa Birliði (AB), Arap Baharý olarak adlandýrýlan sürecin bir parçasý olarak Libya’da Þubat 2011’de baþlayan isyanlar karþýsýnda son derece aktif bir politika izlemiþtir. Ancak diðer dýþ politika ve güvenlik konularýnda olduðu gibi Libya sorununda da AB içerisinde görüþ ayrýlýklarý ortaya çýkmýþ, Ýngiltere ve Fransa Libya’ya yönelik askeri müdahale yanlýsý tavýr izlerken, Almanya bu konuda karþýt bir tutum benimsemiþtir. Ýngiltere, Fransa ve ABD’nin öncülüðünde, Libya’ya yönelik bir operasyon baþlatýlmýþ ve sonrasýnda harekat NATO’ya devredilmiþtir. Operasyonlar sonucunda, Libya’yý 1969 yýlýndan bu yana otoriter bir sistemle yöneten Kaddafi rejimine son verilmiþtir. AB, Libya’da etkin bir rol oynama ve ülkenin geleceðini þekillendirme yönündeki isteðini Kaddafi rejimi henüz devrilmeden önce ülkede bir delegasyon açarak ortaya koymuþtur. Bu durumda þüphesiz ki, AB üyesi ülkelerin Libya ile coðrafi yakýnlýklarýndan ötürü tehdit algýlamalarý büyük bir rol oynamýþtýr. Avrupa Komisyonu, isyanlarýn baþlamasýnýn akabinde, Libya’ya yönelik 30 milyon Euro insani yardým saðlamýþtýr. Buna ek olarak, kamu yönetimi, ekonomik kalkýnma, göç, eðitim ve sivil toplumun desteklenmesi gibi konularda çeþitli yardýmlar sunulmuþtur. AB, her ne kadar Libya’da güvenlik dýþý konularý da gündemine almýþ olsa da, ülkede istikrarýn henüz saðlanamamýþ olmasý ve buna baðlý olarak ortaya çýkan göç sorunundan ötürü, Libya ile olan iliþkilerinde güvenlik konusuna odaklanmaktadýr. Libya’da güvenliðin tesis edilememiþ olmasý ve birbiriyle çatýþma halindeki iki baþlý yönetim sorunu, AB’yi sýnýrlarýnda “baþarýsýz devlet” gerçeði ile karþý karþýya býrakmýþtýr. Buna baðlý olarak, hem Libya içerisinden hem de Libya’ya, Afrika’daki diðer ülkelerden gelen mülteciler, yönetim boþluðundan istifade ederek, yasadýþý yollarla AB ülkelerine göç etmeye çalýþmaktadýr. AB, bu durum karþýsýnda çeþitli önlemler almýþtýr. 2013 yýlý sonunda oluþturulan Libya Avrupa Birliði Sýnýr Yardýmý Misyonu (EUBAM) sýnýr güvenliðinin saðlanmasý ve yasadýþý kaçakçýlýðýn önlenmesi konusundaki faaliyetlerine devam etmektedir. Buna ek olarak, 2 Þubat 2017 tarihinde Ýtalya ve Libya arasýnda yasadýþý göçmen akýnýný durdurmak amacýyla imzalanan anlaþma büyük tartýþmalara neden olmaktadýr. Anlaþma çerçevesinde, Libya makamlarýnýn, göçmenlerin yolunu kesip, yeniden gözaltýna almasýna yardýmcý olma politikasý baþta Birleþmiþ Milletler (BM) ve Uluslararasý Af Örgütü olmak üzere pek çok kuruluþ tarafýndan eleþtirilmekte ve insan haklarýna aykýrý olduðu ifade edilmektedir. Uluslararasý Göç Örgütü (IOM), Libya’dan Ýtalya’ya yasadýþý geçiþler esnasýnda binlerce kiþinin boðularak hayatýný kaybettiðine dikkat çekerek, bu hattý en tehlikeli göç yolu olarak tanýmlamaktadýr. Buna ek olarak, Sahraaltý Afrikasý’ndan, Avrupa’ya geçmek amacýyla Libya’ya gelen göçmenlerin, insan kaçakçýlarýnýn elinde köle pazarlarýna düþtükleri IOM tarafýndan ifade edilmektedir. Bu çalýþma, AB’nin Libya’daki mülteci krizine yönelik olarak izlediði politikanýn güvenlik ve insan haklarý perspektifinden incelenmesini amaçlamaktadýr. Bu çerçevede, kendisini insan haklarýna saygýlý “normatif” bir güç olarak tanýmlayan AB’nin bu imajýnýn mülteci sorunu üzerinden nasýl yýprandýðýný ortaya koymaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Libya, Avrupa Birliði, göçmen, insan haklarý, güvenlik
|
