Ýlk kez Sokrates’le tartýþma konusu olan insanýn ne olduðuna iliþkin sorulara, felsefenin doðasý gereði halen kesin cevaplar getirilememiþ, tartýþmalar güncelliðini korumuþtur. Ülkemizde, özellikle eðitim alanýnda, etkisini çokça hissettiren Amerikan menþeli bir felsefe ekolü olan ‘Pragmatik Felsefe’nin de kendine özgü, oluþturmak istediði, bir insan anlayýþý olduðunu ve bu baðlamda insanýn neliðine yönelik tartýþmalara kendince katkýda bulunduðunu görmekteyiz. Bu çalýþma, William James’in paradigmasýndan hareketle pragmatik yöntemi açýklamayý ve pragmatik düþüncenin arka planýný oluþturan felsefi temelleri ön plana çýkararak pragmatizmin insan anlayýþýna çok yönlü, bütüncül bir þekilde yaklaþmayý hedeflemektedir. Bu yapýlýrken önce pragmatizmin amacý, yöntemi, doðruluk kýstasý, metafiziðe ve maddeye yaklaþýmý tespit edilmiþ, ardýndan felsefesinin hem epistemolojik hem ontolojik hem de aksiyolojik baðýntýlarý kurulmuþ ve bu baðýntýlar çerçevesinde bir insan portresi oluþturma giriþiminde bulunulmuþtur. Elde edilen bulgular, pragmatik düþüncenin, epistemolojik boyutta aðýrlýklý olarak, sofist düþünce sisteminden ve ampirizmden; ontolojik boyutta Herakleitosçu ‘Oluþ’ ve Materyalizmden; etik boyutta, evrensel ahlaký yadsýyanlar baþlýðý altýnda, egoizm, hedonizm, utilitarizm, anarþizm ve varoluþçu ahlaktan; siyasal boyutta, liberalizmden; dini boyutta, deizim, teizim ve agnostisizmden beslendiðine iþaret etmektedir. Sonuç olarak, insanýn; sofistçe göreli bilgi anlayýþýný benimseyen ve bilginin kaynaðý olarak dýþ dünyanýn ampirist gerçeklerini kabul eden, buna baðlý olarak da varlýðý maddeye indirgediðinden, deðiþmez ruhsal töz fikrini kabul etmeyip deðiþimi ve varlýðý somut maddenin oluþuna tabi kýlan, bu nedenle metafizik açýdan ruhsuz, inançsýz ya da bilinemezci duruþ sergileyen, deðiþmez evrensel deðerlere sahip olmayan, kendisini somut dünyanýn eylem alanýnda özgür kabul eden bir varlýk olarak tasavvur edildiði tespit edilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: W. James, Pragmatizm, Ýnsan
|
