Fatin Rüþtü Zorlu, Türk siyasal ve dýþ politika tarihinin en kritik süreçlerinde büyükelçilik, baþbakan yardýmcýlýðý ve dýþiþleri bakanlýðý yapmýþ önemli bir isimdir. Türkiye, Ýkinci Dünya Savaþý sonrasý kurulan “yeni dünya düzeninde” Sovyetler Birliði ve ABD için jeopolitik öneme sahipti. 1950-1960 yýllarý arasý iktidarda bulunan Demokrat Parti (DP) döneminde uluslararasý iliþkiler baðlamýnda Türk-Amerikan iliþkileri son derece zorlu sýnavlardan geçmiþtir. Özellikle Zorlu’nun dýþiþleri bakaný olmasýyla kendisinin Atatürk’ün dýþ politika anlayýþýndan feyz alarak çok “çok yönlü” dýþ politika anlayýþýnýn benimsenmesini saðlamada en büyük pak þahsýna aittir. Tarihte Kýbrýs sorunun çözümüne en fazla Zorlu’nun döneminde yaklaþýlmýþtýr. Sovyetler Birliði ile yakýnlaþma ve bir NATO üyesi ülke olarak Türkiye’nin ilk kez Sovyetler Birliði ile yumuþama, daha sonra uluslararasý iliþkiler literatürüne “detant” olarak geçecek süreci baþlatacak olmasý kuþkusuz ABD’yi büyük ölçüde rahatsýz etmiþtir. 27 Mayýs 1960 darbesi, Zorlu’nun politikasýnýn bu süreçte sonunu getirmiþtir. ABD’nin Türkiye’ye söz verdiði ekonomik yardýmý yapmamasý, Türkiye’yi alternatif politikalara yönelmesindeki en büyük sebeplerden biri olduðu söylenebilir. Fakat dýþiþleri bakaný Zorlu’nun Atatürk’ten ilham alarak dizayn ettiði dýþ politika anlayýþý, þüphesiz bugün Türk dýþ politikasýna da ýþýk tutacak niteliktedir. Çalýþmada ulusal, uluslararasý ve gazete arþiv belgelerinin yaný sýra hatýralar ve o dönemde yazýlmýþ olan kaynaklardan faydalanýlacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Atatürk, Fatin Rüþtü Zorlu, ABD, Sovyetler Birliði, dýþ politika, Kýbrýs
|
