Bu araþtýrmada, eski çaðlardan itibaren bir uygarlýk merkezi olan, çeþitli dinlerden milletlere ev sahipliði yapmýþ olan Diyarbakýr yöresi ele alýnmýþtýr. Yörede halk arasýnda hayvanlarla ilgili çeþitli inanýþlar tespit edilerek halk bilimi araþtýrmalarýna katký saðlanmasý amaçlanmýþtýr. Bu amaçla hazýrlanan “bilgi derleme formu” aracýlýðýyla Temmuz-Aðustos 2019 tarihleri arasýnda yörede yaþayan 57 kaynak kiþi ile yüz yüze görüþmeler yapýlmýþtýr. Kaynak kiþilerden elde edilen bilgiler “içerik analizi” yöntemiyle deðerlendirilmiþtir. Çalýþma ile halk arasýnda hayvanlarla ilgili inanýldýðý belirlenen 159 adet halk inanýþý saptanmýþtýr. Araþtýrmadan elde edilen bulgular, “uður ve bereket ile ilgili inanýþlar”, “uðursuzlukla ilgili inanýþlar”, “nazar ile ilgili inanýþlar”, “dini inanýþlar”, “hastalýk ve tedaviye yönelik inanýþlar” ve “diðer inanýþlar” olarak altý baþlýk altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr. Bu baþlýklar altýnda elde edilen bulgulardan bazýlarý þöyledir: “Karýnca dýþarýdan eve bir þey getirirse o ev zenginleþir. Evde akrep görülürse evde veya yakýnlarýnda hain biri olduðunu gösterir. Sümüklü böcek fakirliði temsil eder. Köpek sana saldýrýrsa sende nazar vardýr. Nazardan korunmak için haram hayvanýn kemiði evde ipe baðlanýp asýlýr. Koyun Hz Muhammed’i saklayýp korumuþ, keçi saklamamýþtýr. Kediler içinde kötü ruh taþýr. Evde kuþ besliyorsan sana beddua eder. Yýlan iyi insanlara dokunmaz.” Sonuç olarak, inanýþlardan bir kýsmýnýn evrensel baðlantýlarý olduðu, bir kýsmýnýn da Anadolu’da varlýðýný sürdüren inanýþlarla ayný ya da benzer olduðu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Diyarbakýr, folklor, hayvanlar, inanýþlar
|