Türkiye’de 2000‘li yıllardan itibaren makroekonomik kırılganlık yaratan unsurlar olarak yüksek cari açık düzeyi ile artan özel sektör dış borçlanmasına işaret edilmektedir. Konuya ilişkin tartışmalarda genellikle ferdi (hanehalkı), şirket ve ülke düzeylerinde artan borçluluk olgusu finansallaşma kavramı ışığında ele alınarak, finans sermayenin toplumsal ilişkiler ve reel sektör üzerinde tahakküm kuruşuna vurgu yapılmaktadır.
Bu çalışmada Türkiye’de 2000’li yıllardan günümüze özel sektör dış borçluluğunun kuşbakışı bir değerlendirmesi yapılacaktır. Mesele, borçlanmanın ekonomide bir kırılganlık unsuru yaratmasının ötesine geçilerek, arkasında yatan dinamikler bağlamında ele alınacaktır. Bu amaçla, Türkiye’de özel sektörün dış borçlanma düzeyindeki ve yapısındaki gelişim, bu borçların özel sektörde hangi kesimler tarafından alındığı, borç kaynaklarının hangi ülke kökenli kuruluşlar olduğu ve alınan dış borçların hangi sektörlerde değerlendirildiği ele alınacaktır. Bildiride Hazine tarafından özel sektör dış borçlarına verilen garantilerin kapsam ve düzeyine de ışık tutulacaktır. Bu kapsamda, 2002-2018 dönemi için Dünya Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığı başta olmak üzere ikincil kaynaklardan derlenen verilerin betimleyici analizi yapılmaktadır. Ayrıca, kamu özel ortaklığı projelerinin de sayı olarak gelişimi ve sektörlere dağılımı ortaya koyulmaktadır.
Özel sektör dış borçlanmasına finansallaşma tartışmalarının ötesinde, borçlanmanın aktörleri ve borcun kullanılış biçimleri bağlamında eğilinmesi, borçluluk olgusunu ülkede sermaye birikim sürecinin gelişimi ile ilişkilendirmeye olanak verecektir. Ayrıca, özel sektör dış borçlanmasına dair yapılacak incelemeler, dış finansman olanaklarının daraldığı günümüz koşullarında borçlanma konusunda ne tür politikaların geliştirilebileceğine dair önerilerin getirilmesine zemin hazırlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Borç, finansallaşma, özel sektör dış borçlanması, Türkiye.
|
