İnsanların ve toplumların nelere, ne sebeplerle güldükleri yüzyıllardır çeşitli düşünürlerce ve bilim insanlarınca incelenegelmiştir. Gülme ve mizah üzerine felsefi, psikolojik, sosyolojik, dilbilimsel vb. birçok kuram ve düşünce ortaya atılmıştır. Bu kuramların büyük bir bölümünde de toplumun, gülme ve mizah konusunda da oldukça etkili olduğu, gerek soyut olarak mizah anlayışında gerek pratik olarak gülme ediminde çerçeveyi belirleyen temel etmen olduğu görülmektedir. Haliyle neye gülünebileceği kadar neye gülünemeyeceği de toplumun çizdiği çerçeve ve belirlediği sınırlarla ortaya konmaktadır. Gülmenin yasaklandığı yahut hoş görülmediği bağlamlardan bahsederken, temel olarak "kutsal" - "tabu" kavramlarıyla toplumca hoş karşılanmayanı, örf ve adetleri uygun olmayanı ifade etmek için kullandığımız "ayıp" kavramını irdelememiz gerekmektedir. Bu çalışmada gerçekleştirmeyi planladığımız da Türk ve İngiliz yazılı mizah ve hiciv ürünlerinden hareketle bu iki toplumun mizah anlayışlarındaki sınırları ortaya koyabilmek, bir şeyin ne noktadan sonra toplum ve birey tarafından komik görülmediğini incelemek ve komik olanın sınırlarının sosyolojik bir analizini yapmaktır. Çalışmada iki toplumun edebiyatlarından mizah ve hiciv eserleri kullanılarak bu eserlerde kutsalların ve tabuların ne noktaya kadar zorlanabildiği, toplumca ayıp kabul edilerek gülünç olmaktan çıkmadan hangi sınırlarda gezdiği incelenmiştir. Çalışmamızda kutsallar sadece dini olanlarla sınırlandırılmamış; ulus-devlet süreciyle beraber ortaya çıkan milli kutsallar, insanların ait olduğu kesimden dolayı benimsedikleri bölgesel, sınıfsal vb. kutsallar ve hatta bireyin kimlik oluştururken yarattığı kişisel kutsallar da değerlendirilmiştir. Böylece Türk ve İngiliz toplumlarında komik olanın sınırları çok yönlü bir biçimde ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türk Mizahı, İngiliz Mizahı, Komik, Kutsal, Ayıp.
|
