Tarih, devletlerin ve imparatorlukların çok farklı amaç ve sebeplere dayanan, çeşitli şekillerde gerçekleşen yığınla işbirliği ve ittifak ile doludur. Devletlerin oluşturduğu ittifak şekillerini etkileyen temel unsurlardan bir tanesi olan ortak tehdit algılaması veya ortak tehdidin varlığı; aynı zamanda tarafların karşılaştığı sorunlar ve birbirleriyle yaşadıkları krizleri anlamlandırma noktasında da önemli veriler sunabilmektedir. İki ülkenin karşı karşıya olduğu krizler ekseninde değerlendirildiğinde siyasi karar vericilerin tehdit ve güvenlik algılamaları, söylemsel tutum ve etkileri ile kamuoyu yaratma şekilleri, ittifak ilişkileri bakımından devletleri mevcut ittifak paradigmasını sorgulamaya zorlayabilmektedir.
Bu bağlamda, Türkiye’nin ABD ile 1952 senesinde NATO üyeliği ile temelleri atılan müttefiklik ilişkisinin Soğuk Savaş boyunca küçük sarsıntılara rağmen ittifakın doğasına uygun bir profil çizdiği görülmüştür. Soğuk Savaş sonrası ortamında da iki müttefikin ikili ve bölgesel konularda büyük ölçüde paralel politikalar benimsediği tespit edilebilir. Ancak 11 Eylül sonrası yaşanan kırılmalar ve krizler, iki müttefikin karar vericileri etkisinde şekillenen tehdit ve ittifak algılamalarındaki farklılıklar, Türk-Amerikan ittifakında paradigmik değişimi zorlamaya devam etmektedir. İki ülke arasında erozyona uğrayan ‘stratejik ortaklık’ ekseninde ittifak ilişkisinin niteliğindeki dönüşümü, ABD ulusal güvenlik strateji belgeleri ile siyasi aktörlerin söylemleri ışığında güvenlik ve tehdit algılamalarındaki farklılaşmaları ortaya koyarak görmek mümkün olabilecektir.
Bildirinin temel odak noktası Türk Amerikan ittifakının içerik ve model anlamında hangi yönde ve nasıl bir dönüşüm geçirdiğidir ve bu dönüşüm 2003 sonrası yaşanan bölgesel krizler ve karşılaşmalar çerçevesinde değerlendirmeye çalışılmaktadır. Bu anlamda “stratejik” veya “model” ortaklık ekseninden sapmaların, iki devlet arasındaki ilişkilerdeki güvenlik temelli paradigma değişimine ve ilişkilerin konumlandığı yeni çerçeveye yönelik eleştirel bir analiz yapılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: İttifak İlişkileri, Stratejik Ortaklık, Türk-Amerikan İttifakı, Türk Dış Politikası, Ulusal Güvenlik
|
