Bu çalışmanın amacı, eğitimde yabancılaşma kavramını sosyolojik boyutuyla inceleyerek değerlendirmektir. Bu kavram, yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren önce kuramsal daha sonra da ampirik çalışmalarla alanyazındaki yerini almıştır. Bu çalışmalar içinde Amerikalı sosyolog Seeman’ın araştırmaları, yabancılaşmanın bir kavram olarak ortaya konulması, daha iyi anlaşılması ve boyutlandırılması bakımından son derece önemlidir. Yabancılaşma için alanyazında farklı araştırmacılar tarafından da kabul gören bu boyutlar, Güçsüzlük (Powerlessness), Anlamsızlık (Meaninglessness), Normsuzluk/ Kuralsızlık (Normlessness), Yalıtılmışlık (Isolation) ve Kendine Yabancılaşmadır (Self-estrangement). Bu boyutlar, yabancılaşma kavramının anlaşılırlığını ve kapsamını da görünür hale getirmiştir. Sanayi devrimiyle birlikte üretim biçimi farklılaşmış, üretim ilişkileri yeniden şekillenmiş ve işçi sınıfı ortaya çıkmıştır. Bu süreçte eğitim kurumundan beklenen, sistemi özümseyip, devam ettirecek nitelikte bireyler yetiştirmesidir. Eğitimin araç olarak görüldüğü bu bakış açısı, bireyin sistemin bir parçası olarak tanımlanmasına ve dolayısıyla da bireyin, nesne durumuna dönüşmesine yol açmıştır. Bireyin nesne durumuna dönüşmesiyle de birlikte eğitimde yabancılaşma kavramı ortaya çıkmıştır. Özne ve nesne algıları arasındaki ilişkilerin bölünmüşlüğü, bireyleri içine doğduğu toplumdan, bu çalışmanın amacı çerçevesinde ise eğitim kurumlarında yakın çevresinden ve ortamdan uzaklaştırmaktadır. Eğitim kurumlarında öğrencilerin okul örgütlerine yabancılaşması üzerine yapılan çalışmalar genel olarak, eğitim sisteminin yapısı, ailenin sosyo-demografik yapısı, okul kültürü ve iklimi, bireyin özellikleri ile medyayı da kapsayan çevre üzerinde odaklanmaktadır. Öğretmenlerin yabancılaşmasına yönelik ise ekonomik yapı, kültürel yapı, teknolojik yapı, politik ve hukuki yapı ile kentleşme olmak üzere çevresel; yönetim biçimi, örgütün büyüklüğü, üretim biçimi ve çalışma koşulları olmak üzere ise örgütsel etmenler üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmada bu etmenlerin tümü sosyolojik bakış açısı çerçevesinde ele alınmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Eğitim kurumu, Yabancılaşma, Yabancılaşmanın boyutları
|
