Toplumsal temeller doğrultusunda vatandaşlık eğitimi amaçlı Amerika kıtasında ortaya çıkan sosyal bilgiler, politika ve politik okuryazarlık ile önemli bir ilişkiye sahiptir. Çünkü sosyal bilgilerin temelinde yer alan vatandaşlık eğitiminin olmazsa olmaz üç unsurundan birini politik okuryazarlık oluşturmaktadır. Diğer yandan ise politika/siyaset bilimi, sosyal bilgilerin ilişkili olduğu sosyal bilimlerden birini teşkil etmektedir. Günümüzde Avrupa’da eğitim sisteminde önde gelen ülkelerin eğitim programlarına bakıldığında politik okuryazarlık ile ilgili etkinliklerin, becerilerin ve değerlerin var olduğu görülmektedir. Avrupa ülkelerinin yanı sıra Pakistan, Hindistan gibi ülkelerde de politik okuryazarlık ile ilgili çalışmaların, araştırmaların, projelerin yapıldığı görülmektedir. Uluslararası literatürde 1960-1970’li yıllarda dahi var olan ve eğitim programlarında yer verilen politik okuryazarlık kavramı, ulusal literatürde yeni bir kavram olarak eğitim sisteminde yerini almıştır. Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2018 Sosyal Bilgiler öğretim programında bir beceri olarak politik okuryazarlığa yer verilmiştir. Bu noktada ortaokul çocuklarına politik okuryazarlık becerisini kazandırabilmek hedeflenmiştir ancak ilgili araştırmalardan elde edilen bulgulara göre sosyal bilgiler öğretmen ve adaylarının da politik okuryazarlık bilgi, beceri ve değerlerine tam anlamıyla sahip olmadığı da görülmektedir. Bu nedenle sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kendi alanlarında çok yeni bir kavram olan politik okuryazarlığın ne olduğunu ve bu kavram doğrultusunda bilgi, beceri ve değerlere sahip olması ya da gelişim sağlaması adına Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde 2018-2019 eğitim öğretim yılında ikinci sınıfta eğitim gören Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarına yönelik bir eğitim öğretim dönemi boyunca politik okuryazarlık eğitimi gerçekleştirilmiştir. Eylem araştırması kapsamında 20 (yirmi) kişilik bir eğitim sonrasında ise on (10) sosyal bilgiler öğretmen adayının politik okuryazarlık eğitimine yönelik görüşleri mülakat yoluyla alınmıştır. Doktora tezi kapsamında hazırlanan bu çalışmanın amacı sosyal bilgiler öğretmen adaylarının politik okuryazarlık eğitimi ile ilgili görüşlerini ortaya koyabilmektir. Bu kapsamda ses kayıt cihazı ile alınan görüşler transkript edilmiş, içerik ve betimsel analiz ile veriler analiz edilmiştir. Verilerin analizinde geçerlik ve güvenirliği sağlayabilmek adına ikinci bir araştırmacı tarafından veriler analiz edilmiş, katılımcıların doğrudan görüşlerine sık sık yer verilmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Politik Okuryazarlık Eğitimi Modeli’ne yönelik olumlu görüşlere sahip olduğu; sosyal bilgiler öğretmen eğitimi ve vatandaşlık eğitimi kapsamında yönetim ve politika kavramının var olduğu her bir toplumsal yapısı içerisinde alınan kararlar üzerinde etkili olabilen, gerçekleşen politik olay ya da durumlar karşısında bilgi, beceri ve değerlerini demokrasinin inşası için kullanabilen etkili ve etkin öğretmenlerin, vatandaşların yetişmesi için politik okuryazarlığın sosyal bilgiler başta olmak üzere eğitim fakültelerindeki tüm lisans programlarında yer alması gerektiğini düşünmektedirler. Politik okuryazarlık eğitimi kapsamında demokratik değerlere yer verilmesinden, farklı yöntem ve tekniklerin kullanılmasından, ailedeki yönetimin, okuldaki yönetimin ve ülkelerdeki politikanın ve medyanın sınıfa taşınmasından, politik okuryazar bir birey olmalarında eğitimin etkili olmasından memnun kaldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal Bilgiler için çok yeni bir beceri olan politik okuryazarlığın yalnızca beceri boyutu ile değil bilgi ve değerler boyutu ile de birleştirilerek ele alınması, sosyal bilgiler öğretmen eğitiminde de vatandaşlık eğitimi ve öğretmen eğitimi amaçlı yer verilmesi gerektiği bu araştırmanın sonuçlarına göre önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler öğretmen adayı, öğretmen eğitimi, politik okuryazarlık, politik okuryazarlık eğitimi, politika/siyaset, vatandaşlık eğitimi.
|