Sunumda MÖ. beşinci yüzyıl Atina’sında yaşamış üç büyük tragedya yazarından biri olan Sophokles’in Kral Oidipus ve Antigone’sini analiz edeceğiz. Önce trajik, yazgı ve hamartia (bilmeden yapılan hata) kavramlarını tanımlayıp, bunların söz konusu tragedyalarda nasıl bir rol oynadığını ve birbiri ile nasıl bir ilişki içinde olduğunu belirgin kılmaya çalışacağız. Bunun için, Aristoteles’in Poetika ve Nietzsche’nin Tragedyanın Doğuşu eserlerini referans kaynaklar olarak kullanacağız. Amacımız yaklaşık 2500 yıl sonra dahi daha iyilerinin yazılmadığı söylenebilecek Yunan tragedyalarından en başat olan bu iki eserde insana, yaşama dair neyin gizli olduğunu açığa çıkarmak. Kral Oidipus’ta Oidipus yazgısından kaçmaya çalışırken babasını öldürmüş, bu hamartia onu annesiyle evlenip ondan çocuk sahibi olmaya götürmüştür. Sonunda kenti salgın hastalıklar sardığında nedeninin kendi hamartiası olduğu bilmecesini çözüp kendi kendini kör ederek cezalandırmış ve ülkesini terk etmiştir. Lanet, Antigone’de de devam eder. Oidipus’un krallık için kavgaya tutuşan iki oğlu da ölür. Amca Kral Kreon birinin (Polyneikes) defnine yurduna ihanet ettiği gerekçesiyle izin vermez. Bu, ölüleri saygıyla uğurlama kutsalının çiğnenmesidir. Kreon düştüğü hamartianın bedelini oğlu ve karısını kaybederek ödeyecektir. Ama abisini kutsal görev adına gizlice defneden Antigone de ölecektir. Hamartia bu tragedyalarda zorunlu öğedir, yazgının işlemesine aracılık eder. Trajik ise hamartia sonucu değerlerin çatışması halidir. Kral Oidipus’ta Oidipus bir kentin hem kurtarıcısı hem felaketine neden olan figürdür. Antigone ise abisini defnetmekle kutsal/tanrısal değerler adına hareket etse de, kralın hükmüne karşı gelerek nomos’a başkaldırmıştır. Bize göre, bu kurucu-yıkıcı, physis-thesis, kadın-erkek vb. arasındaki değer çatışması insanın ne yaparsa yapsın kaçamayacağı bir çatışmadır.
Anahtar Kelimeler: Antigone, Kral Oidipus, kader, hamartia, trajik
|
