Popper’ın siyaset felsefesinin temelinde totalitarizm eleştirisi yatmaktadır. Onun için totalitarizm eleştirel akılcılığa karşı yanlışlanamayan kuram ve tezlerin toplamıdır. Kuramın yanlışlanabilmesinin temel ölçütü ise sınamadır. Marx’ın tarih kuramı yanlışlanmaya müsait olmayan önermelerden oluştuğu için bilimsel değildir. Totaliter bakış tarihsici ve ütopyacıdır. Tarihsel gelişmenin yasalarını bildiği iddiasındaki tarihsici okuma çoğu kez bir tarihin sonu tezi gibi iş görür. Popper Platon ve Hegel ile birlikte Marx’ı da tarihsici bir düşünür olarak ele alır. Akılcı topluma doğru karşı konulmaz bir nedenselliğin olduğunu varsayan Marx kapitalizmin erken dönem hakimiyetinden tüm kapitalizm için genel bir yasa çıkarmıştır. Tarihsiciliğe eşlik eden ütopyacılık ise toplumun tümüyle dönüştürülmesi anlamına gelir. Popper ütopyacı bakışın toplum mühendisliğine yol açtığı kanaatindedir. Toplum mühendisliği kesin bilgi veya hakikatlere dayanarak toplumu rehabilite eder.
Popper’a göre tarihsici ve ütopyacı enstrümanlar aracılığıyla iş gören totalitarizm aynı zamanda kapalı bir topluma karşılık gelir. Kapalı toplum hümanizmayı karşı kabileci bir perspektifi içselleştirmiştir. Düşünür Marx’ın bazı bakımlardan bilim ve insanlık tarihine olumlu katkılar yaptığını kabul eder. Mesela işçi sınıfının 19. yy’daki sefil yaşama koşulları açıkça dile getirilmiştir. Dahası tarihsel-toplumsal çalışmalar bakımından sınıf kavramı ve alt yapı-üst yapı kavramlaştırması belli sınırlar içerisinde bilimsel gelişmeyi ilerletici sonuçlar doğurmuştur.
Sonuç olarak Popper Marx’ın olumlu ve olumsuz yönlerini bilimsel düşünce ve özgürlükçü toplum kıstasları bakımından irdeler. Onun Marx analizi kendisinin kapitalizme yönelik tutumunu berraklaştırmasına da yol açar. Ona göre kapitalizm ve demokrasi de aşırıya kaçılmamalı, kontrollü ve koşullu bir reform süreciyle makul rasyonellik korunmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Popper, Marx, Tarihsicilik, Ütopyacılık, Yanlışlama, Açık Toplum
|
