Alevî-Bektaşî edebiyatının önde gelen isimlerinden ve “Yedi Ulu Ozan”dan biri olan Pir Sultan Abdal, XVI. yüzyıl tekke şairlerindedir. Sivas’ın Banaz köyünde doğmuştur. Yaşamı boyunca hiçbir haksızlığa boyun eğmemiş, tüm baskılara rağmen davasından ve ilkelerinden ödün vermemiş olan Pir Sultan Abdal, birtakım siyasi aksiyonlardan dolayı isyancılıkla suçlanarak, bir zamanlar müridi olan Hızır Paşa tarafından asılmak suretiyle idam edilmiştir. Şiirlerinin büyük bir kısmında yaşadığı dönemin sorunlarını ve devlet yönetimini ağır bir dille eleştirerek aslında bir yandan da yaşadığı sıkıntıları dile getirmiştir. “Kızılbaş” olarak da tanınan Pir Sultan Abdal’ın, Hz. Ali’ye, Ehl-i Beyt’e ve On İki İmam’a bağlılığını, Alevî toplumunca önem arz eden birtakım kutsal mekânlara ve Bozatlı Hızır, Koyun Baba, Sultan Kurt Baba gibi söz konusu sahada hürmet edilen bazı şahsiyetlere gösterdiği saygıyı da şiirlerinde görmek mümkündür.
Pir Sultan Abdal’ın şiirlerinde yer alan ve Hacı Bektaş Velî Tekkesi’nin postnişinlerinden olan Şeyh Hasan’ın, şairin bağlı olduğu tekkenin mürşidi olması dolayısıyla, aslında Pir Sultan’ın Bektaşî tarikatıyla da iç içe olduğu söylenebilir. Bunun yanısıra, Pir Sultan’ın tüm şiirleri incelendiğinde, Hacı Bektaş Velî’yi konu edinen azımsanmayacak ölçüde şiirlerinin olması, şairin bu tarikatla ilişkisini destekler niteliktedir. Bu çalışma da Pir Sultan Abdal’ın şiirlerinde Hacı Bektaş Velî’yi ve söz konusu tarikat çevresini içeren şiirlerin ortaya çıkarılması amacıyla yapılmıştır. Ele alınan 500’ü aşkın şiirde, Hacı Bektaş Velî, Hacı Bektaş Velî Tekkesi, Bektaşîlik gibi konuların yer aldığı birçok kısma tesadüf olunmuş ve gerekli değerlendirmeler yapılarak çalışmaya dâhil edilmiştir. Böylelikle, Pir Sultan Abdal’ın Bektaşî tarikatıyla münasebeti, müstakil bir çalışmayla daha somut hâle getirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Alevî-Bektaşî Edebiyatı, Pir Sultan Abdal, Hacı Bektaş Velî, Bektaşîlik
|
