Öz: Çocuk kitaplarının özel gereksinimli bireylerin sosyal kabulüne yönelik farkındalığı artırmada ve onlara yönelik olumlu tutumlar geliştirmede etkili olduğu çeşitli çalışmalarda ortaya konmuştur. Bu çalışmaların çoğunda ise okul öncesi dönem resimli çocuk kitapları ele alınmıştır. Oysaki özel gereksinimli bireylerin sosyal sorunları özellikle ergenliğin başladığı ve ortaokul sürecine denk gelen dönemde de devam edebilmektedir. Dolayısıyla mevcut araştırmanın amacı 11-14 yaşlarına uygun çocuk kitaplarında özel gereksinimli bireylerin ele alınışını çeşitli boyutlarıyla incelemektir. Çalışma nitel araştırma yaklaşımı, doküman incelemesi yöntemine uygun olarak tasarlanmıştır. Verilerin toplanmasında araştırma amacına uygun olarak seçilen 5 çocuk kitabından yararlanılmıştır. Kitaplar betimsel analiz ve içerik analizi ile incelenmiştir. Yapılan analizlerde kitaplarda yer alan kahramanların sosyo-demografik özelliklerine, özel gereksinim durumlarına, aile ve sosyal ilişkilerine, karşılaştıkları güçlüklere ve bunlar karşısındaki tepkilerine ilişkin bulgular tespit edilmiştir. Buna göre kitapların dördü yabancı bir kültürde biri Türk kültüründe işlenmiştir. Kahramanların 4’ü orta, 1’i alt sosyo-ekonomik düzeye sahip ailede doğmuştur. Aileler genel olarak çocuğunu kabul edici ve destekleyicidir. Kahramanlar ciddi sosyal, akademik, psikolojik güçlüklerle karşılaşmalarına rağmen yaşamlarını olumlu etkileyecek ve engel durumlarıyla baş etmelerini sağlayacak bir deneyim içine girmektedirler. Ulaşılan bu bulgular çocuk kitaplarının özel gereksinimli bireylerin fark edilmelerinde, uyum sorunlarını aşmada, onlara sosyal destek sağlamada ve yaşam doyumlarını artırmada etkili olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Bu sonuçlara bağlı olarak, öğrencilerin özel gereksinimli bireylere bakış açılarını ve yaklaşımlarını olumlu etkileyeceği değerlendirildiği için, öğretmenlere kapsayıcı eğitim anlayışına uygun olarak öğrencilerine bu içeriklere sahip kitapları okumalarını teşvik etmeleri, yaratıcı drama gibi etkili uygulamalarla bu kitapları ele almaları yönünde öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Özel gereksinim, çocuk kitapları, 11-14 yaş.
|