Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinde tükenmişlik ile değişime direnç arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada tükenmişlik bağımsız değişken, değişime direnç ise bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Ayrıca farklı demografik özelliklerin her iki değişken üzerinde ne derece etkili olduğunun belirlenmesi de amaçlanmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modelinden nicel desen kullanılmıştır. Çalışma grubunu İstanbul ilinin farklı ilçelerinde, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı devlet ve özel bağımsız anaokullarında ve anasınıflarında görev yapmakta olan 150 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan ve araştırmaya katılan öğretmenlerin bazı demografik özelliklerini belirleyen Öğretmen Kişisel Bilgi Formu; öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerini belirleyen, Maslach, Jackson ve Schwab (1986) tarafından geliştirilip İnce ve Şahin (2015) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu; öğretmenlerin değişim olgusuna olan direnç düzeylerini belirleyen, Oreg (2006) tarafından geliştirilip Çalışkan (2019) tarafından Türkçe’ye uyarlaması gerçekleştirilen Değişime Direnç Ölçeği kullanılmıştır.
Verilerin analizinde istatistiki paket programlardan yararlanılmıştır. Öncelikle her iki veri toplama aracında yer alan ifadelerin güvenirliğini tespit etmek için tüm alt boyutların Cronbach Alfa katsayısı hesaplanmıştır. Güvenirlik analizinin ardından verilerin normal dağılıp dağılmadığını belirlemek ve uygun istatistikleri seçmek amacıyla normallik testleri yapılmış, verilerin ölçekler ve ölçeklerin alt boyutları bazında normal dağılmadığı görülmüştür. Bu nedenle analizlerde nonparametrik testler kullanılmış; ilgili değişkenlerin cinsiyete, çalışılan okulun türüne (devlet/özel) ve medeni duruma göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için Mann-Whitney U testi; yaş, öğrenim durumu, mezun olunan bölüm, toplam meslek yılı, istihdam türü (kadrolu/sözleşmeli/ücretli), okulda geçirilen hizmet süresine bağlı olarak anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Kruskal Wallis testi; öğretmenlerin tükenmişlikleri ile değişime direnç seviyeleri arasındaki ilişkiyi belirlemek için Spearman Brown Korelasyon analizi yapılmıştır.
Araştırmanın sonucunda katılımcı öğretmenlerin değişime direnç ve tükenmişlik puanlarının cinsiyete, yaşa, okulun özel ya da devlet okulu olmasına göre anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür. Bununla birlikte katılımcı öğretmenlerin tükenmişliğin tüm alt boyutlarından aldıkları puan ortalamaları öğrenim durumlarına ve mezun oldukları bölüme göre, tükenmişliğin Duygusal Tükenme ve Duyarsızlaşma alt boyutlarından aldıkları puan ortalamaları istihdam türüne göre, değişime direnç ve Davranışsal Tepki alt boyutundan aldıkları puan ortalamaları okuldaki hizmet sürelerine göre farklılık göstermiştir. Araştırmadan edinilen diğer bulgu ise öğretmenlerin değişime direnç ile tükenmişlik ve Duygusal Tükenme ve Duyarsızlaşma alt boyut puan ortalamaları arasında pozitif, Kişisel Başarı arasında ise negatif yönlü anlamlı bir ilişkinin çıkmış olmasıdır. Bilişsel, Duygusal ve Davranışsal Tepki’lerden her birinin Duygusal Tükenme ve Duyarsızlaşma ile pozitif, Kişisel Başarı ile negatif bir ilişkisinin olduğu görülmüştür. Bu bulgulardan hareketle öğretmenlerde tükenmişlik arttıkça değişime direncin artacağı söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Tükenmişlik, Değişime Direnç, Okul Öncesi
|
