Türkiye’nin yarınlarına ışık tutacak bir mesleki eğitim süreci hedeflenirken bu hedef için bütün bileşenlerin durumu, halihazırda devam eden mesleki eğitim süreçlerinin anlaşılmasına yönelik yaklaşımların eksikliği ya da sorunlarının ortaya çıkarılması süreçlerin sağlıklı yürütülmesine katkı sağlayacaktır. Bu amaçla mesleki eğitim süresince sadece öğrenci kaynaklı diğer bir ifade ile öğrenci akademik durumları ile açıklanabilecek bir başarı- başarısızlık durumunun tespitinin yetersizliği ortaya konularak mesleki eğitim süreçlerinin toplumsal dinamikler ile eşgüdümünün açıklanması gerekmektedir.
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde okullar arasındaki akademik başarı farklılıklarının yüksek olması sebebiyle aileler doğal olarak yüksek başarı gösteren okullara çocuklarını kaydettirmek için bir mücadele içine girmektedir. Bu okullara erişim hiç kolay olmayıp, niteliği yüksek olan okullara kayıtlı öğrencilerin aile profilleri incelendiğinde büyük çoğunluğunun ekonomik sermaye ve kültürel sermaye bakımından avantajlı bireylerin çocukları olduğu fak edilmektedir.
Özellikle 1999 yılında yükseköğretime geçiş sistemi değişikliği sonrası getirilen katsayıda farklılık uygulaması ile bu sınıflandırma çok daha fazla keskinleşmiş, meslek liseleri dezavantajlı ve akademik olarak temel eğitim okullarında başarısız addedilen öğrencilerin çoğunlukla zorunlu olarak gelmek durumunda kaldığı bir okul türü haline gelmiştir. Bahsi geçen katsayı uygulaması kaldırıldıktan kısa bir süre sonra liselere giriş sınav sistemi ve nitelikli okul uygulamaları ile puanı en düşük öğrencilerin mesleki eğitimde kümelenmesine yol açılmıştır. Kısa zaman diliminde art arda uygulanan iki ayrı politika da okullar arası başarı farkını arttırırken mesleki ve teknik liseleri farkın en çok gözlemlendiği okul olarak konumlandırılmıştır.
Bu noktada yukarıda ifade edilen mesleki eğitimin başarısı ve toplumsal alandaki etkinliği noktalarına bireysele indirgenen bakış açısının kısır döngüsü ve bu bakış açısının meslek liselerinin dün- bugün-yarınlarını, sorunlarını anlamak ve anlatmak konusundaki eksiklikleri bu çalışmada aşılmaya çalışılmakta ve eğitimde başarısızlık sorunlarının aynı diğer toplumsal olaylardaki gibi, toplumsal bir arka plan çizilmeden anlaşılmayacağı ifade edilmektedir.
Bu bağlamda çalışma, meslek liselerinin kamuoyunda çokça iddia ve şikayet edilen başarısızlık durumunun bireysel yani öğrenci kaynaklı bir başarısızlık olmadığının, aslında bu başarısızlığın toplumsal süreçlerin sonuçlarından biri olduğu ifadesindedir.
Araştırmanın evrenini, 2019–2020 ve 2020-2021 öğretim yıllarında Manisa ili, Turgutlu ilçesinde ortaöğretim seviyesindeki sağlık, inşaat, iklimlendirme, motor, muhasebe, mobilya, bilişim, hasta bakım bölümlerine sahip altı meslek lisesinde mesleki eğitim öğrenimi gören öğrenciler ile bu okullarda görev yapan ders ve okul rehber öğretmenleri, bu okullarda görev yapan yöneticiler, öğrencilerin işbaşı öğrenim kapsamında staja gittikleri ya da mezuniyet sonrası çalıştıkları iş yeri temsilcileri oluşturmaktadır. Araştırmanın kapsamında toplam 163 kişiden oluşan örneklem ile derinlemesine mülakat doğrultusunda görüşmeler yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mesleki Eğitim, Kültürel Sermaye, Yeniden Üretim
|
