Temel iktisadi sorunun günümüzde yaygın olarak kullanılan tanımına göre iktisat, sonsuz olan isteklerin kıt olan kaynaklarla nasıl karşılanabileceğini inceleyen bir bilim dalıdır. Diğer taraftan, geçmişe bakıldığında temel iktisadi sorunun sadece bu ifadeye indirgenemeyeceği iddia edilebilir. Kimi iktisatçılara göre, iktisadın ikinci bir tanımına göre iktisat, ihtiyaç duyulan veya istenen şeyleri elde etme amacına dönük bir faaliyet türüdür. Bu ikinci tanımdan hareket edildiğinde temel iktisadi sorun bir amaca yöneliktir ve üretim yoluyla ihtiyaçların veya isteklerin maddi tedarik faaliyetlerini konu edinir. Bir ilkçağ düşünürü olan Ksenophon’un Oikonomikos adlı eserinden hareketle temel iktisadi sorunun bir üçüncü tanımına gerek olduğu savunulabilir. Ksenophon, iktisadı mülk yönetimi ile özdeş bir biçimde tanımlamıştır. Ksenophon’a göre, iktisat yani mülk yönetimi bir bilgi alanının adıdır ve insanlar bu bilgi alanı aracılığıyla mülklerini arttırabilir, yani zenginleşebilir. Ksenophon’a göre, mülk insanların sahip olduğu servet, servet ise bir insanın sahibi olduğu ve kendisine faydalı olabilecek şeylerdir. Faydalı şeyler ise bir insanın nasıl kullanılacağını bildiği şeylerdir. O halde, Ksenophon’a göre, insanın zenginleşmesini sağlayan şey sadece bir mülke sahip olmak değil, sahip olduğu şeyin bilgisine de vakıf olabilmektir. Buradan hareketle, Ksenophon’a göre temel iktisadi sorun sahip olunmak istenen şeyin bilgisine nüfuz edebilmektir. Böylece iktisat, ihtiyaç duyulan veya istenen şeyleri elde etme amacına dönük bir faaliyet türü olmanın yanı sıra veya üretim yoluyla ihtiyaçların veya isteklerin maddi tedarik faaliyetlerini sorun olarak ele alan bir faaliyet olmanın yanı sıra, o faaliyetin bilgisine de sahip olmayı gerektiren bir kavramdır. Çalışmada bu tanıma ilişkin çıkarımlar tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: İktisat, İlkçağ, Ksenophon
|