Kapsayıcı okul öncesi eğitim yaklaşımı, ülkelerin eğitim sistemlerinin dönüşümüne sistematik bir yol haritası önermekte, bunu yaparken özel gereksinimli çocuklara ayrı bir vurgu yapmaktadır. Ulusal bağlamda yapılan pek çok çalışmayla süreçte yaşanan karmaşık sorunlara dikkat çekilmekte, çözümler aranmaya devam edilmektedir. Bu durum alanda hızla biriken ve büyük çoğunluğu tezlerden oluşan çalışmaların belirli bir kavramsal çerçevede değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Bronfenbrenner’in biyoekolojik kuramının farklı yöntembilimsel yaklaşımlarla gerçekleştirilen araştırmalara kavramsal bir çerçeve çizebileceği ve gelecek çalışmalara stratejik bir yol haritası sunabileceği belirtilmektedir. Bu çalışmanın amacı, kapsayıcı okul öncesi eğitimde özel gereksinimli çocuklarla ilgili ulusal lisansüstü tezlerin Bronfenbrenner’in biyoekolojik kuramı çerçevesinde değerlendirilmesidir. Bu kuram; (a) araştırmanın amaçlarının, (b) örneklem sayısının, (b) dayandığı yöntembilimsel yaklaşımların, (c) bulgularının ve (d) sunduğu önerilerin ayrıntılı olarak değerlendirilmesiyle, şu temel soruların yanıtlanmasını sağlamaktadır: (1) yapılan çalışmalar mikro, mezo, egzo, makro ve krono olmak üzere biyoekolojik sistemin hangi düzeyini kapsamaktadır; (2) araştırmalar şimdiye kadar hangi amaçları ele almıştır; (3) hangi sorunları çözmüştür; (4) kullanılan yöntembilimsel yaklaşımlar yaşanan sorunları çözmede etkili midir; (5) ortaya çıkan sonuçlar ne düzeyde genellenebilirdir; (6) ulaşılan bulgular, yapılan çıkarımlar ve öneriler araştırmanın amaçları ve seçilen örneklem sayısıyla tutarlı mıdır? Bu soruların yanıtlanmasının hedeflendiği bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden kuramsal analitik araştırma deseniyle gerçekleştirilmiştir. Veriler lisansüstü tezlerden oluşan dokümanlar aracılığıyla toplanmış, çözümleyici analize ulaşmak için içerik analizi yapılmıştır. Sonuç olarak; tezlerin her geçen yıl hem kapsam hem de yöntembilimsel açılardan gelişim gösterdiği görülmektedir. Ancak, tezlerin büyük çoğunluğunun mikro düzeydeki ilişkileri ele aldığı, özel gereksinimli çocukların yaşamlarına etki eden değişkenlerin çok boyutlu olarak incelendiği makrodüzey çalışmaların sınırlı kaldığı dikkat çekmektedir. Genellenebilir sonuçlara ulaşan daha büyük örneklem gruplu çalışmalara gereksinim duyulmaktadır. Bazı tezlerin bulgular ve öneriler bölümlerinde temsil edilen örneklemin ötesinde yapılan aşırı genellemeler, genel politik ya da meta-çıkarımlar, yorumsal tutarsızlığın varlığına da işaret etmektedir. Günümüzde artık araştırmacılardan beklenen, gerçek uygulama ortamlarına dokunan, alanda yaşanan sorunları çok boyutlu olarak ele alan, bu sorunları daha geniş bir perspektiften değerlendirebilen çalışmalar üretmeleridir.
Anahtar Kelimeler: Kapsayıcı okul öncesi eğitim, özel gereksimli çocuklar, lisansüstü tezler, içerik analizi, Bronfenbrenner’in biyoekolojik kuramı
|
