Fatin Rüştü Zorlu, Türk siyasal ve dış politika tarihinin en kritik süreçlerinde büyükelçilik, başbakan yardımcılığı ve dışişleri bakanlığı yapmış önemli bir isimdir. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan “yeni dünya düzeninde” Sovyetler Birliği ve ABD için jeopolitik öneme sahipti. 1950-1960 yılları arası iktidarda bulunan Demokrat Parti (DP) döneminde uluslararası ilişkiler bağlamında Türk-Amerikan ilişkileri son derece zorlu sınavlardan geçmiştir. Özellikle Zorlu’nun dışişleri bakanı olmasıyla kendisinin Atatürk’ün dış politika anlayışından feyz alarak çok “çok yönlü” dış politika anlayışının benimsenmesini sağlamada en büyük pak şahsına aittir. Tarihte Kıbrıs sorunun çözümüne en fazla Zorlu’nun döneminde yaklaşılmıştır. Sovyetler Birliği ile yakınlaşma ve bir NATO üyesi ülke olarak Türkiye’nin ilk kez Sovyetler Birliği ile yumuşama, daha sonra uluslararası ilişkiler literatürüne “detant” olarak geçecek süreci başlatacak olması kuşkusuz ABD’yi büyük ölçüde rahatsız etmiştir. 27 Mayıs 1960 darbesi, Zorlu’nun politikasının bu süreçte sonunu getirmiştir. ABD’nin Türkiye’ye söz verdiği ekonomik yardımı yapmaması, Türkiye’yi alternatif politikalara yönelmesindeki en büyük sebeplerden biri olduğu söylenebilir. Fakat dışişleri bakanı Zorlu’nun Atatürk’ten ilham alarak dizayn ettiği dış politika anlayışı, şüphesiz bugün Türk dış politikasına da ışık tutacak niteliktedir. Çalışmada ulusal, uluslararası ve gazete arşiv belgelerinin yanı sıra hatıralar ve o dönemde yazılmış olan kaynaklardan faydalanılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Atatürk, Fatin Rüştü Zorlu, ABD, Sovyetler Birliği, dış politika, Kıbrıs
|