Bu araştırmada, eski çağlardan itibaren bir uygarlık merkezi olan, çeşitli dinlerden milletlere ev sahipliği yapmış olan Diyarbakır yöresi ele alınmıştır. Yörede halk arasında hayvanlarla ilgili çeşitli inanışlar tespit edilerek halk bilimi araştırmalarına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bu amaçla hazırlanan “bilgi derleme formu” aracılığıyla Temmuz-Ağustos 2019 tarihleri arasında yörede yaşayan 57 kaynak kişi ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Kaynak kişilerden elde edilen bilgiler “içerik analizi” yöntemiyle değerlendirilmiştir. Çalışma ile halk arasında hayvanlarla ilgili inanıldığı belirlenen 159 adet halk inanışı saptanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular, “uğur ve bereket ile ilgili inanışlar”, “uğursuzlukla ilgili inanışlar”, “nazar ile ilgili inanışlar”, “dini inanışlar”, “hastalık ve tedaviye yönelik inanışlar” ve “diğer inanışlar” olarak altı başlık altında sınıflandırılmıştır. Bu başlıklar altında elde edilen bulgulardan bazıları şöyledir: “Karınca dışarıdan eve bir şey getirirse o ev zenginleşir. Evde akrep görülürse evde veya yakınlarında hain biri olduğunu gösterir. Sümüklü böcek fakirliği temsil eder. Köpek sana saldırırsa sende nazar vardır. Nazardan korunmak için haram hayvanın kemiği evde ipe bağlanıp asılır. Koyun Hz Muhammed’i saklayıp korumuş, keçi saklamamıştır. Kediler içinde kötü ruh taşır. Evde kuş besliyorsan sana beddua eder. Yılan iyi insanlara dokunmaz.” Sonuç olarak, inanışlardan bir kısmının evrensel bağlantıları olduğu, bir kısmının da Anadolu’da varlığını sürdüren inanışlarla aynı ya da benzer olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, folklor, hayvanlar, inanışlar
|
