Gerçekten iyi geliştirilmiş bir ölçek ile toplanan veriler dahi çalışmaya katılan katılımcıların gerçek durumu ortaya koymaması sonucu beklenen sonuçlardan uzaklaşabilir. Bu durumun sebepleri arasında motivasyon eksikliği, soruların yanlış anlaşılması, deneyimsizlik, sosyal beğenilme isteği ve benzerleri yer alabilir (Ferrando, 2012; Tellegen, 1988). Sebepleri farklılaşsa da, veri ile uyumsuz yanıt verme durumu testin psikometrik özelliklerini çoğunlukla olumsuz etkiler. Bu çalışmada çok kategorili kısa ölçeklerde l_zpoly kişi uyum indeksi ile veri ile uyumsuz kişilerin belirlenip, farklı kesme puanlarına göre test dışı bırakılmasının testin psikometrik özeliklerine etkisi incelenmiştir. Farklı kesme puanlarının kullanılma sebebi kişi uyum indekslerinin ölçek kısaldıkça gücünün düşmesidir. Öz-bildirim olarak adlandırılan ve çok kategorili likert tipi ölçekler ile ölçülen testlerde, soru sayısı bilişsel testlere göre, görece az olma eğilimdedir (Conijn, Emons ve Sijtsma, 2014). Çalışma kapsamında kullanılan çok kategorili ölçek de sekiz soruluktur. Bu ölçek PISA 2018 Türkiye öğrenci anketinden alınmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu ise ölçeği eksiksiz cevaplayan 6571 katılımcı oluşturmuştur. Her katılımcı için kişi uyum indeksi hesaplanmış ve belirlenen farklı kesme puanlarına göre kişiler veri dışı bırakılmıştır. Temizlenmiş veriler hem tek hem de iki boyut altında analiz edilmiş, her iki işlem altında yapılan temizlemede de testin toplam açıklanan varyansı kayda değer derecede artmıştır. Ayrıca tek boyut altında hesaplanan test güvenirliği de temizleme işleminden olumlu etkilenmiştir.
Anahtar Kelimeler: kişi-uyum indeksi, çok kategorili veri, l_zpoly, kesme puanları, açıklanan varyans, güvenirlik
|