Bu çalışma, Nusayrîliğin Alevî-Bektaşî sahasınca “Yedi Ulu Ozan” olarak anılan şairler üzerindeki etkisini tespit etmek ve elde edilecek verilerin yerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Aslında Nusayrîlik ile Alevîlik-Bektaşîlik arasında inanç bakımından birçok ortak nokta vardır. Bu ortak noktaların başında gelen ve iki anlayışın da temelini oluşturan unsur hiç şüphesiz Hz. Ali sevgisidir. Fakat Alevî-Bektaşî toplumu, Hz. Ali’yi gönülden sevip ona bağlılığını gayet ılımlı bir şekilde ifade ederken Nusayrîler için Hz. Ali, Tanrı makamına oturtulacak ve tapınılması gereken bir şahsiyet hâline gelmiştir. Yine de bu uç anlayışın diğer disiplin üzerinde etkisinin olup olmadığını araştırmak amacıyla, Alevî-Bektaşî çevresinde önemli bir zemine oturtulan “Yedi Ulu Ozan” kavramının, çalışmaya esas konu olarak dâhil edilmesi yerinde olmaktadır.
Seyyid Nesîmî, Derviş Muhammed Yemînî, Fuzulî, Şah İsmail Hatâ’î, Viranî, Pir Sultan Abdal ve Kul Himmet’den oluşan “Yedi Ulu Ozan” içerisinde Nusayrîlikle ilgili herhangi bir bilgiye ulaşmak, Alevî-Bektaşî edebiyatının bu kavramla ilişkisini yorumlamak açısından önem arz etmektedir. Bu sebeple adı geçen şairlerin hayatları ve şiirleri detaylı incelenmiştir. Ulaşılan kaynaklarda Nusayrîliğe doğrudan temas eden veya dolaylı yoldan bu görüşü destekleyen çıktılara az da olsa tesadüf olunmuştur. Verilerin bir kısmı Nusayrîlik inancının kabul gördüğü şiirlerden veya şiir parçalarından oluşmakla birlikte, diğer önemli kısmında da Nusayrîliğin hiçbir şekilde kabul görmeyeceğine, hatta Hz. Ali’nin bile bu görüşü savunan kişileri şiddetle cezalandırdığına dair anlatılara rastlanmıştır. Bu sonuç, aynı çizgide birleşen iki anlayışın bir noktadan sonra ayrılma mecburiyetini gözler önüne sermektedir.
Anahtar Kelimeler: Alevî-Bektaşî Edebiyatı, Yedi Ulu Ozan, Nusayrîlik, Hz. Ali
|
